در تمام جهان و بالاخص در کشورهای توسعه یافته ، اقتصاد دانش بنیان را پیشران اقتصادهای برتر و نوظهور می دانند. اقتصاد دانش بنیان به بوجود آوردن، استفاده و انتقال دانش و فناوری در فرایند تولید و اقتصاد یک کشور اشاره دارد.
بر اساس تعاریف بیان شده از سوی اقتصاددانان ، اقتصاد دانش بنیان به اقتصادی اطلاق می شود که در آن تولید ، توزیع و کاربرد دانش عامل و محرک اصلی رشد اقتصادی و تولید ثروت و اشتغال در همه صنایع است.
در کشورهای توسعه یافته ، اهمیت بسیاری برای اقتصاد دانش بنیان قائل می‌شوند و سیاست‌های فعالی را برای ترویج نوآوری و پژوهش و توسعه فناوری اتخاذ می‌کنند. چرا که اقتصاد دانش بنیان می‌تواند به عنوان محرکی برای رشد اقتصادی عمل کند. ایجاد و پرورش شرکت ها و صنایع دانش بنیان، ایجاد فرصت های شغلی، افزایش تولید و افزایش نرخ رشد اقتصادی را تسهیل می‌کند.
این نوع اقتصاد در ایران هم اهمیت بسیاری پیدا کرده است و مجموعه‌هایی که به شیوه دانش بنیان فعالیت می‌کنند، حمایت می‌شوند. به نحوی که یکی از کلیدواژگان پرکاربرد طی دهه های اخیر در بیانات مقام معظم رهبری ، اصطلاح اقتصاد دانش‌بنیان و شرکت‌های دانش‌بنیان است و ایشان یکی از خطوط اصلی تحقق اقتصاد مقاومتی را دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان معرفی می‌کنند.
محورهای اقتصاد دانش بنیان ، تکنولوژی و دانش هستند. کسب و کارهایی که بر مبنای این مفهوم کار می‌کنند، سازگاری بیشتری با تغییرات و نوآوری دارند . به عبارتی نوآوری و حفظ مزیت‌های رقابتی جزو ارزش‌های اصلی کسب و کارهای دانش بنیان است.
همانطور که اشاره کردیم ، از آنجایی که شرکت‌ها و صنایع دانش بنیان معمولاً به دنبال استفاده از دانش و مهارت‌های پیشرفته هستند. این شرکت‌ها نیاز به نیروی کار با مهارت‌های بالا دارند و ایجاد اشتغال در زمینه‌های پیشرفته و فناورانه را ترویج می‌دهند.
به بیان دیگر فناوری های نوین و دانش بنیان می توانند روش‌های بهینه تری را برای تولید کالاها و خدمات فراهم کنند. این بهبودها می‌توانند منجر به افزایش بهره وری، کاهش هزینه ها و بهبود کیفیت محصولات و خدمات شود. کشورهای توسعه یافته سال هاست به این مهم پی برده اند که می توانند با استفاده از اقتصاد دانش بنیان، قدرت رقابتی خود را در بازارهای جهانی افزایش دهند. دستیابی به آخرین دانش فناوری، ایجاد نوآوری‌های جدید و ارتباط گسترده با شرکت ها و دانشگاه های بین‌المللی، کشورها را قادر می سازد تا در رقابت با سایر کشورها بهترین عملکرد را داشته باشد.
یکی از تاثیرگذارترین دستاورد رونق فعالیت های اقتصادی با رویکرد دانش بنیان، بهبود کیفیت زندگی است. اقتصاد دانش بنیان می تواند منجر به بهبود کیفیت زندگی افراد شود. با توسعه فناوری‌های نوین، می توان به راحتی به نیازهای اساسی مردم پاسخ داد و خدمات بهتری در زمینه‌های مختلفی چون بهداشت و درمان، ارتباطات، حمل و نقل و زیرساخت‌های شهری ارائه کند. همچنین اقتصاد دانش بنیان محیطی را برای پژوهش و توسعه علمی فراهم می کند. ایجاد شرایط موجود برای تحقیقات پیشرفته و تبادل دانش بین دانشمندان، دانشجویان و صنعتگران، به توسعه علمی و فرهنگی کشور کمک می‌کند.
به طور کلی، اقتصاد دانش بنیان در کشورهای توسعه یافته نقش مهمی در ایجاد رشد اقتصادی، اشتغال، نوآوری، رقابت‌پذیری و توسعه پایدار بازی می‌کند. این کشورها سرمایه گذاری قوی در زمینه پژوهش و توسعه، حمایت از شرکت‌ها و صنایع دانش بنیان، ایجاد زیرساخت‌های فناورانه و ترویج فرهنگ نوآوری را در نظر می‌گیرند و از سرمایه گذاری های کلان در این حیطه کوتاهی نکرده و به شدت از آن استقبال می کنند.
از اینرو کشورهای توسعه یافته برای مدیریت و حمایت از فعالیت‌های نوآورانه و پژوهشی سازمان ها و نهادهای مختلفی را ایجاد می‌کنند. این عوامل شامل وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دولتی مربوطه، ادارات پژوهش و فناوری، سازمان‌های تحقیقاتی و دانشگاه‌ها است. این سازمان‌ها مسئولیت‌های مختلفی از جمله تامین منابع مالی، ارائه تسهیلات، ایجاد زیرساخت‌ها، تشویق همکاری‌ها و ارزیابی عملکرد را بر عهده دارند.
همچنین همانطور که بیان شد، آن ها بودجه‌های قابل توجهی را برای پژوهش و توسعه اختصاص می‌دهند. از تامین منابع مالی برای پروژه‌های پژوهشی، ایجاد مراکز تحقیقاتی، استخدام محققان و فناوران گرفته تا تسهیلات و تجهیزات پژوهشی و حمایت از شرکت‌ها و صنایع دانش بنیان. به همین دلیل کشورهای توسعه یافته با سرمایه گذاری در ایجاد زیرساخت های پژوهشی، مانند مراکز تحقیقاتی، پارک‌های علم و فناوری، شبکه‌های ارتباطی پژوهشگران و ایجاد سیستم های انتقال فناوری، محیطی مناسب را برای توسعه نوآوری فراهم می‌کنند.
و یکی ازارکان مهم این پروسه، آموزش و توسعه منابع انسانی است. کشورهای توسعه یافته برای ترویج نوآوری و پژوهش، آموزش و توسعه منابع انسانی را در نظر می‌گیرند. ایجاد برنامه‌های آموزشی و آموزش حرفه ای در حوزه‌های مهارت‌های فنی و علمی، تسهیل دسترسی به تحصیلات عالی و ارتقاء سطح دانش و توانمندی‌های علمی است. با مجموعه ای از راهکارهای موجود ، کشورهای توسعه یافته سعی می کنند برای ترویج نوآوری و پژوهش، محیطی پویا و حمایتی ایجاد کنند و به اقتصاد دانش بنیان دست یابند.
