ساختار مالیاتی ایران و جهان

تفاوت های ساختار مالیاتی ما و سایر کشورهای جهان قابل تامل است. در طول سال های اخیر، اقتصاد ایران همواره تحت تاثیر عوامل مختلفی بوده است و در کنار این وضعیت نابسامان اشکالاتی که در نظام مالیاتی کشور وجود دارد نیز مزید برعلت شده است. در شرایط تحریم و ناپایداری درآمدهای نفتی ایران، درآمدهای مالیاتی یکی از مهم ترین منابع تامین هزینه های دولت است. اما بررسی شاخص های بارز مالیاتی ایران و سایر کشورهای جهان، خلاء های مالیاتی ایران را به وضوح نشان می دهد و فاصله ی عمیقی را میان آنچه امروز به عنوان سیستم مالیاتی کشور می شناسیم با وضع مطلوب را به نمایش می گذارد.

نه تنها ایران بلکه دولت ها در سایر کشورهای جهان برای انجام وظایف محوله ، نیازمند منابع مالی مطمئنی هستند. یکی از مهم ترین منابع مالی مالیات و درآمدهای مالیاتی است. با توجه به شرایط حال حاضر ایران و تحریم های موجود و عدم ثبات در درآمدهای غیرمالیاتی، درآمدهای مالیاتی یکی از مطمئن ترین ورودی های دولت برای اداره ی امور کشور است.

چینی ها بیشترین نرخ های مالیاتی دنیا را دارند. هر شهروند چینی به طور متوسط ۴۵ درصد از درآمد سالانه خود را بابت پرداخت مالیات هزینه می کند. همین موضوع باعث شده است که بخش عمده درآمد دولت این کشور نیز وابسته به مالیات شهروندانش باشد. متاسفانه هرگز در کشور، تعریف دقیقی از اهداف و مقاصد گسترش درآمدهای مالیاتی وجود نداشته و شاید دلیل بسیاری از ناعدالتی ها و نابرابری هایی که امروزه در سطح جامعه با آن روبرو هستیم ، همین امر است. تا جایی که امروز سیستم معیوب نظام مالیاتی کشور به عنوان یکی از موانع اصلی و جدی توسعه ی کسب و کارها و فعالیت های کارآفرینانه شده است. نسبت هزینه های وصول مالیات به مالیات های وصول شده، نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی، نسبت مالیات به هزینه های جاری، نسبت مالیات به منابع عمومی بودجه ومیزان فرار مالیاتی و ده ها موارد مهم دیگر از این دست، نشانگر خلاهای نظام مالیاتی کشور است که نیاز به اصلاحات اساسی دارد.

متاسفانه شاخصه های عملکرد مالیاتی کشور نشان می دهد که ما در شرایط خوبی قرار نداریم و فاصله ی زیادی تا نقطه ی مطلوب داریم. چرا که اساسا در کشورهای توسعه ‌یافته ، درآمدهای مالیاتی بیشترین سهم از درآمدهای دولت را تشکیل می‌ دهند و البته تکیه بر درآمدهای مالیاتی یکی از علائم سلامت اقتصاد کشورهاست. متاسفانه بخشنامه ‌ها و احکام متعدد مالیاتی در کنار قانون مالیات مستقیم با 273 ماده، حیاط خلوتی برای دلالان مالیاتی در هیات‌ های حل اختلاف ایجاد نموده است. همین امر سبب شده که رقم های قطعی مالیاتی نسبت به ارقام مندرج در برگ‌های تشخیص بسیار ناچیز گزارش شده است.

یکی از نکات مهم قوانین مالیاتی در جهان ، ساده سازی قوانین مالیاتی است. متاسفانه وجود بندها و تبصره های پیچیده و مبهم علاوه‌ بر افزایش هزینه‌های تمکین، بستری برای بروز فساد را نیز فراهم می کند. ساده ‌سازی نظام مالیاتی سبب تاثیر بخشی هر چه بیشتر آن شده و قطع به یقین باعث اثربخشی و کارایی آن ها درنظام مالیاتی کشور می شود و بسیاری از مشکلات کنونی نیز با آن مرتفع می گردد.

مقایسه ی ساختار مالیاتی ایران با سایر کشورها ، لزوم اصلاح هر چه سریع تر نظام مالیاتی کشور را می طلبد. ایجاد پایه‌ های مالیاتی جدید مانند مالیات بر مجموع درآمد در بلند مدت و مقابله با شکاف مالیاتی در کوتاه مدت باید مورد توجه ویژه ی مسئولان ذی ربط قرار گیرد که البته امری قابل اصلاح به نظر می رسد، قابل اجراست. قطع به یقین برای محقق شدن عدم فرار و اجتناب مالیاتی ما نیازمند یک شفافیت اقتصادی در اموری چون تکمیل بانک اطلاعاتی به کمک سامانه مودیان و طرح جامع مالیاتی هستیم. البته تسهیل فرایندهایی چون هوشمند سازی و الکترونیکی کردن فرایند ها نیز بسیار مثمرثمر خواهد بود. اموری که با یک عزم و اراده ی جدی به ساده ترین صورت و در کمترین زمان ممکن قابلیت تحقق را دارد.

با یک بررسی اجمالی برعملکرد ساختار مالیاتی کشور، می توان به وضوح دریافت که میان وضعیت موجود و شرایط مطلوب ، ذفاصله ی قابل توجهی وجود دارد، که ضرورت بازنگری در برخی معافیت‌ها ، تخفیفات و در نهایت ، نرخ ‌های مالیاتی را به شدت می طلبد.