کرونا و عزم جدی به هوشمند سازی و خدمات الکترونیک شهری

در حالی که برنامه ریزی شهری به دنبال تامین رفاه شهروندان از طریق ایجاد محیطی بهتر، مساعد تر، سالم تر و موثرتر است، دولت ها و ملت ها برای دستیابی به محیطی بهتر و پایدارتر و زندگی جمعی آسوده تر، نیازمند الگوها و شیوه های مدیریت نوآورانه در اداره ی شهرها هستند. در بستر چنین جریان فرایندی و بروز مسائل و پدیده های شهری نوظهور که روز به روز بر پیچیدگی مدیریت شهرها می افزاید ،مدیران شهرهای بزرگ بر آن شدند تا با همکاری دانشمندان حوزه های فناوری و مدیریت شهری، چاره ای بیندیشند. در این میان سال هاست که ایده ی شهرهوشمند (Smart City) به عنوان راهکاری جهت حل بسیاری از مشکلات کنونی توسط اندیشمندان و طراحان شهرهای بزرگ جهان مطرح شده است. واژه ی شهرهوشمند به عنوان یک پارادائم در توسعه شهری جهانی، با تعابیر و برداشت های متعددی همچون شهر دیجیتالی، شهراطلاعاتی، شهرسیم کشی شده، شهر مبتنی بر دانش، شهر انعطاف پذیر شهر سایبری یاد شده است. فرایند هوشمندسازی ساختارهای شهری مسئله‌ ای است که ضرورت آن در دوران شیوع کرونا بیشتر از گذشته احساس می‌ شود و در ابعاد مختلفی می ‌تواند محقق شود.
اگر چه تا حد زیادی، ظرفیت‌ها و توانمندی‌های هوشمندسازی در مدیریت شهری و ارائه خدمات بر همگان اثبات شده است، اما درماه های اخیر شیوع ویروس کرونا، عزمی جدی به هوشمندسازی و رشد خدمات الکترونیکی بخشید، به طوری که فرصت‌های مجازی و سیستم‌ها و سامانه‌های هوشمند، بخش اجتناب‌ ناپذیری از زندگی روزمره در این ایام شد، چرا که هوشمندسازی، مسیر خدمت ‌رسانی در مدیریت شهری را هموارتر می‌کند. هوشمندسازی در این ایام به ابرشهرهای جهان نشان می دهد که این فرایند یکی از مهم ترین ابزارهای استراتژیک در مدیریت و اداره صحیح مجموعه های انسانی است و با توجه به پیامدهایی که صنعت و مدرنیزاسیون در زندگی شهری به همراه داشته، در چنین فضایی توجه به مولفه های کیفیت زندگی و حتی سلامت جامعه نیز پوشیده نمی ماند.
فرایند هوشمند سازی در شهرهای دنیا به دو شیوه مرسوم است. ایجاد شهرهای هوشمند و هوشمند کردن شهرهای موجود. با توجه به اینکه اکثر شهرهای موجود در کشورهای در حال توسعه نظیر ایران تصور هوشمند سازی را در سر دارند، چند سالی است که شهر هوشمند وارد ادبیات مسئولان شهری ما نیز شده است. چرا که این موضوع برهمگان روشن و مبرهن است که با گسترش چالش ها و مشکلات شهری که هر روز بیش از پیش خود را نشان می دهند، توجه به مقوله هوشمندسازی شهری بیشتر از گذشته اهمیت یافته است و بدون این مهم ،هرگز نمی توان مدیری شهری موفقی را حتی در ذهن ها ترسیم نمود. اگرچه شاید درهمایش ها و گردهمایی ها، هوشمند سازی شهرها برای یک عده از مسئولان به یک دکور و شعار تبدیل شده باشد، اما شهر هوشمند چیزی جز خدمت به مردم نیست و این واقعیتی است که باید آن را بپذیریم و اساس کارها را بر این اصل بگذاریم تا مشکلات حل شوند.
پایه های شهرهوشمند را اقتصاد هوشمند، محیط هوشمند، مردم هوشمند و حکمرانی هوشمند تشکیل می دهد. در این راستا برای ایجاد یک شهرهوشمند، در گام اول نیازمند همکاری همه دستگاه ها و سازمان های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات است و بدون این هماهنگی شکل گیری آن عملی نخواهد شد. درمجموع می توان گفت که شهرهای هوشمند، به مانند جوامع زنده ای هستند که از مهارت های افراد، نهادهای جمعی برای یادگیری و نوآوری و زیرساخت های فیزیکی و دیجیتالی برای برقراری ارتباط و همکاری آنلاین استفاده می کنند. هوشمند کردن شهرها ،نیاز امروز و ضرورت فردای آینده ی ایران است و برای داشتن زندگی شهری سالم تر و پویاتر استفاده از دانش ارتباطات و فناوری اطلاعات، امری گریزناپذیر است و چاره ای جزهوشمند سازی وجود ندارد. اما اگر بخواهیم ،وضعیت فعلی ایران را به لحاظ دارا بودن شهرهای هوشمند بررسی کنیم درمی یابیم که حتی کلانشهر تهران به عنوان پایتخت و پیشرفته ترین شهر کشورمان هنوز با استاندارهای یک شهر هوشمند فاصله زیادی دارد.
مدیریت شهری هوشمند، انرژی هوشمند، ساختمان هوشمند، حمل و نقل هوشمند، زیر ساخت هوشمند، تکنولوژی هوشمند، سلامت و مراقبت های بهداشتی هوشمند و شهروند هوشمند ،زیر سیستم ها و مولفه های اصلی شهر هوشمندند. با یک مقایسه اجمالی می توان به این نتیجه رسید که شهرهای ایران فقط در راه هوشمند سازی گام برداشته اند و هنوز به جایگاه جهانی که باید دست پیدا کنند، نرسیده اند. چه بخواهیم و چه نخواهیم ،این مسئله به شدت به سرنوشت شهرهای ما در آینده وابسته است، پس هر چه دیرتر شروع کنیم، از آن عقب تر خواهیم ماند.

مهندس امین رشیدی