نظارت بر نمایندگان مجلس؛ چرا و چگونه؟

به گزارش تفاهم آنلاین، تعهد و صلاحیت نمایندگان مجلس لازمه تشکیل مجلسی مؤثر و کارآمد برای نظام سیاسی کشور است. بدون تردید نقش حیاتی مجلس و اثرگذاری مستقیم آن بر حیات سیاسی و اجتماعی کشور قابل انکار نیست.

با در نظر گرفتن ویژگی اغواگری قدرت و سیاست، ضرورت نظارت بر نمایندگان مجلس مشخص می‌شود. در چرایی و چگونگی نظارت بر نمایندگان نظرات مختلفی وجود دارد. ما در این مطلب به طور مختصر به این موضوع می‌پردازیم.

چرا نظارت بر نمایندگان مجلس ضروری است؟

پیشگیری

نمایندگان مجلس به دلیل وظایف و اختیاراتی که این مقام به آنها اعطا می‌کند در معرض اغفال قرار دارند. آنها فرصت و قدرت تأثیرگذاری در منافع عمومی کشور را دارند.

بنابراین احتمال اینکه گاه منافع عمومی در تقابل با منافع شخصی یا حزبی ایشان قرار گیرد وجود دارد.

از آنجایی که هر گونه لغزش و خطای نمایندگان مجلس ضربه به اعتماد مردم به حاکمیت نظام است لزوم نظارت مستمر و قانونی بر عملکرد نمایندگان قابل درک است.

حاکمیت قانون

قدرت سیاسی ناخودآگاه نوعی سرکشی و لجام گسیختگی به همراه دارد. تنها محصور کردن قدرت در محدوده قوانین مشخص می‌تواند این لجام گسیختگی را مهار کند. اصولاً تمام ارکان حکومت باید تابع قانون بوده و قدرت هیچ شخصی نباید مصونیتی در برابر قانون برای او ایجاد کند.

نمایندگان مجلس نیز اگر در حیطه وظایف و اختیارات خود دچار مصونیت قانونی باشند زمینه فساد و سرکشی آنها ایجاد می‌شود. لذا نظارت بر نمایندگان مجلس در حقیقت برای پیشگیری از خطای احتمالی نمایندگان است.

حفظ استقلال رأی

بی‌طرفی و استقلال رأی نمایندگان مجلس مهمترین ویژگی پارلمانی متعهد و مؤثر است. لذا برای تحقق عدالت و انصاف لازم است از اثرگذاری صاحبان قدرت بر نمایندگان جلوگیری شود.

در این زمینه بی‌طرفی و استقلال نهاد متولی نظارت بر نمایندگان مجلس نیز ضروری است. این نهاد باید از نظر ساختاری و عملکردی مستقل از سه قوه و سایر سازمان‌های خاص و احزاب کشور باشد.

اصل پاسخ‌گویی

رابطه نمایندگان و مردم اساساً برگرفته از رابطه وکیل و موکل است. قاعدتاً در این رابطه وکیل باید در برابر موکل خود پاسخگو باشد. در یک نظام دموکراتیک تمامی امتیازات، اختیارات و البته وظایفی که بر عهده نمایندگان مجلس قرار دارد به واسطه رأی مردم به آنها اعطا می‌شود.

بنابراین تدوین ساز و کاری که از طریق آن مردم بتوانند بر عملکرد نمایندگان مجلس نظارت کنند ضروری است.

بنابراین هرگونه سوء عملکرد و تخلف نمایندگان باید در نهاد ناظر مورد تفحص قرار گرفته و در صورت نیاز مجازات متناسبی نیز برای آن در نظر گرفته شود. وجود چنین ساختاری نقش مؤثری در جلوگیری و کاهش تخلفات نمایندگان دارد.

نظارت سیاسی یا نظارت حقوقی؟

نظارت بر عملکرد نمایندگان مجلس، باید هم در قالب نظارت سیاسی و هم در قالب نظارت حقوقی، اجرایی شود. نظارت سیاسی بر عهده جامعه و به خصوص رسانه‌ها است که عملکرد نمایندگان را زیر نظر داشته و هر گونه تخلف را به مراجع قانونی اعلام کنند.

در مرحله اول، هیأت نظارت بر نمایندگان به عنوان ناظر درون سازمانی به بررسی صحت و سقم اتهام وارده می‌پردازد. در صورت اثبات تخلف لازم است ادامه مسیر به ناظر برون سازمانی یعنی دادرسی قضایی سپرده شود.

در کلیه این مراحل، نظارت قانونی و شفاف بر عملکرد نمایندگان تنها راه رسیدن به نتایج مطلوب و پیشگیری از تخلفات مشابه در آینده است.