معمای الگوی مصرف !
الگوی مصرف در ایران متاسفانه لجام گسیخته و بهتر است بگوییم ، رها شده است . ناگفته نماند ، میزان مصرف انرژی در همه جوامع بی ارتباط به وضعیت اقتصادی کشورها نبوده و نیست. البته باید متذکر شد ، محاسبه قیمت تمام شده برق در نیروگاه های کشور و بهای نهایی گاز مصرف‌شده برای آن در بازارهای داخلی و جهانی به خوبی و کاملا ارزان بودن قیمت برق مصرفی در ایران را نشان می‌دهد.امروزه در تمام جهان ، نفت و گاز به عنوان مهم ترین منابع تامین انرژی بشر بشمار می رود. به نوعی به دلیل گره خوردن مشکلات متعدد طی سال های متمادی از جمله تحریم ، تامین امنیت پایدار انرژی در کشور به امری پیچیده تبدیل شده است.
چرا ما پرمصرف ترین مردم جهانیم؟ در هر حوزه ای که آمار مصرف ارائه می شود ، اگر نفر اول نباشیم در میان ده کشور اول پر مصرف قطعا جای خواهیم داشت. از اینرو مقایسه سرانه مصرف کالاهای اساسی در ایران نشان می دهد که کشورمان یکی از پر مصرف ترین کشورهای جهان است. میزان آمار مصرف و بالا بودن آن نسبت به میانگین جهانی در بخش محصولات غذایی همچون نان، شکر و حتی روغن قابل تامل و توجه است. همچنین در بسیاری از منابع الهی همچون آب ، برق، گاز نیز آمار خیره کننده ای از مصرف ایرانیان ارائه می شود. با توجه به کمبود و محدودیت این منابع، مسابقه ای رو به فقیر شدن و بهره وری پایین در کشور باعث شده که ایرانیان یکی از رکورداران اسراف در جهان محسوب شوند.
مصرف انرژی پنج برابر متوسط جهانی و کسب رتبه ی سومین مصرف کننده بزرگ گاز جهان، آماری است که به راحتی نرم های جهانی را کنار می زند و یکه تازی ایرانیان را در مصرف و عدم رعایت الگوی مصرف به نمایش می گذارد. طبق آمارهای ارائه شده در روزهای اخیر و اختصاص رتبه ی پانزدهم در مصرف برق جهان، که میزان مصرف سه برابری در مقایسه با استانداردهای جهانی را نشان می دهد کمی قابل تامل و نگران کننده است. با توجه به وضعیت کنونی کشور و فشار و تحریم های اقتصادی ، توجه و ارزش گرایی به مقوله صرفه جویی و رعایت الگوی مصرف و پرهیز از اسراف یکی از نیازهای مهم کشور در این روزهاست. مصرف، غایت نهایی تولید و توزیع است و درست مصرف کردن از منظر اقتصاددانان دارای اهمیت ویژه ای است. بی شک کنترل کردن مصرف به منظور پس انداز و انباشت سرمایه طبیعتا رشد اقتصادی را بدنبال خواهد داشت و ترویج الگوی صحیح مصرف یکی از پیش شرط های توسعه اقتصادی خواهد بود.
اگرچه فراوانی و ارزانی منابع انرژی و مواد غذایی در کشور از جمله علل مصرف غیربهینه و بی رویه در ایران است، اما اصلاح قوانین و لزوم آموزش و فرهنگ سازی و رعایت الگوی مصرف از سنین پایین می تواند کمک بزرگی از جلوگیری از اسراف ایرانیان باشد. ذکر این مطالب در حالی است که آموزه های دینی ما درست در نقطه مقابل این آمار قرار دارد. به یقین اسراف عملی غیراخلاقی و مورد نکوهش آیین های الهی است. در اسلام نیز جمله بخورید و بیاشامید ، ولی اسراف نکنید ، مصداق بارز این امر است. در بررسی این رفتار، صاحبنظران معتقدند که استفاده صحیح و منطقی از منابع و انرژی های کشور که به شدت مرتبط به رفتار و فرهنگ افراد است باید به صورت داوطلبانه صورت پذیرد و این شیوه ی داوطلبانه که در پی آموزش نمود می یابد ، بازخورد های بسیار بهتر و تاثیرگذارتری نسبت به رویکرد اجبار از طریق مصوبه ها و بخش نامه ها خواهد داشت.
تمامی مطالعات علمی و پژوهشی و دانشگاهی صورت گرفته در این زمینه ، نمایانگر لزوم توجه هرچه بیشتر به آموزش و فرهنگ سازی در امر مدیریت مصرف است. تاکید بر این مسئله از طریق رسانه های مختلف و دستگاه ها و سازمان های ذیربط به عنوان یک وظیفه ملی باید در راس امور قرار گیرد تا بتوانیم آینده ای درخشان برای فرزندان این مرز و بوم متصور شویم.
اکبرزاده – کارشناس اجتماعی
