لزوم تغییر رویکردهای اقتصادی در کشور

ما بدون تردید این مصرف گرایی منابع، نسل های آینده کشور را نیز با محدودیت هایی در این زمینه مواجه خواهد کرد و البته همواره مشکلاتی از قبیل بیکاری، تورم و رکود همواره گریبانگیر اقتصاد کشور خواهد بود. از طرفی تحولات اقتصاد جهانی در سال های گذشته و آسیب پذیری نظام اقتصادی ایران از تهدیدهایی همچون تحریم و کاهش شدید بهای نفت خام در بازارهای جهانی این مهم را می رساند که گذر از اقتصاد متکی به منابع بیش از پیش الزامی است. در گذشته، تولید تابع سه عامل سرمایه، نیروی کار و منابع طبیعی بوده، در حالیکه در عصر حاضر عامل دانش به عنوان عاملی درونزا و موثر بر رشد اقتصادی در نظر گرفته می شود. دانشی که حرف اول را می زند و اقتصادی دانش بنیان، که در آن تولید و بهره برداری از دانش نقش عمده ای در ایفای ثروت ایفا می کند.
شاید یکی از بهترین تعابیر از اقتصاد دانش بنیان هم افزایی علم و ثروت است. اقتصادی مبتنی بر مهارت ها و توانایی های نیروی انسانی که تحقق آن در هر جامعه ای نیازمند برخی تحلات بنیادین در جهت گیری ها، خط مشی ها و سیاستگذاری های عمومی می‌باشد. در واقع زمانی اقتصاد دانش بنیان پیشران توسعه و پیشرفت ملت ها خواهد بود که تمامی کسب و کارها و صنایع فراخور نیاز خود، از توزیع و کاربرد دانش در پیشبرد اهدافشان بهره مند شوند. بررسی اقتصادهای جهانی نشان می دهد که کشورهایی از رشد اقتصادی بالاتر و پایدارتر برخوردارند که به گسترش صنایع دانش بنیان و صادرات کالاهای دانش محور توجه بیشتری دارند.
توسعه و برنامه ریزی بر پایه های اقتصاد دانش بنیان، فرصت مغتنمی را برای کشورهای در حال توسعه فراهم می کند تا بدون نیاز به پشتن سر گذاشتن مراحل سنتی توسعه و الزام به پیمودن فرآیندهای زمان بر تغییرات ساختاری، با سرلوحه قرار دادن و سوق دادن اقتصاد خود به سمت اقتصاد صنعتی و در نهایت به اقتصاد دانش بنیان دست یابند. اقتصاد ایران همانند اقتصاد سایر کشورهای در حال توسعه، نیاز مبرم برای گذر از اقتصاد منبع بنیان به اقتصاد دانش بنیان را دارد. نوآوری یکی از مهم ترین مولفه های اقتصادهای دانش بنیان است و با تقویت و ترویج آن امکان افزایش سود و سهم بازاری بنگاه ها از طریق بهبود کیفیت محصولات و خدمات به بازار و ارتقای سطح فناوری ها باعث دستیابی به رشد اقتصادی بالاتر کشور می گردد. بدون تردید فناوری های نوآورانه بر پایه ی علم و دانش صورت گرفته اند و نمی توان آن را یک اتفاق تصادفی برشمرد. در این بین ارتباط بین پارک های علم و فناوری با دانشگاه ها بسیار حائز اهمیت بوده و این روند می تواند در رشد و توسعه ی اقتصاد دانش بنیان موثر باشد و به یقین با تقویت پارک های علم و فناوری، این مهم که یکی از مهم ترین نیاز امروز کشور است، محقق می شود.
البته قطع به یقین باید بستری فراهم شود تا سرمایه گذاران کشوربه جای درگیر شدن در اقتصاد معیوب واسطه گری و دلالی، اولین اولویت خود را برای استارت آپ های جوان و دانش بنیان اختصاص دهند چرا که این کار به نفع شرکت‌ها و اقتصاد کشور است. آن هم در شرایط حال حاضر اقتصاد کشور، ورود این شرکت‌ها به چرخه اقتصاد می تواند شرایط اقتصادی را به سمت پویایی و رشد حرکت کند. چرا که شرکت‌های دانش بنیان مرتب در حال رشد و ارتقا هستند و این ارتقا سبب می شود که قابل رقابت پذیری داشته باشند و بستر صادراتی نیز فعال شود. سرمایه گذاری در این حوزه هم می تواند به اشتغال جوانان این مرز و بوم بیانجامد و هم آینده‌ی اقتصادی کشور را تضمین کند.
البته آمار انتشار یافته در اوایل سال نشان از رشد و آینده ای روشن در این حوزه را دارد. تعداد شرکت‌های دانش بنیان، پس از ۶ سال و با اختصاص ۱۱۰ بسته حمایتی، در سال «جهش تولید» از ۵ هزار فراتر رفته است. مشارکت و همکاری هر چه بیشتر شرکت های صنعتی دانش بنیان با دانشگاه ها و دارا بودن نیروهای شاغل متخصص لازمه ی یک اقتصاد پویاست و از آن جایی که توسعه ی صنعت در این گونه شرکت ها بر توسعه ی فناوری تکیه دارد، باعث تقویت قدرت اقتصادی کشور شده و موجبات تسخیر بازارهای بین المللی را نیز فراهم خواهد کرد. رهایی از یک اقتصاد تک محصولی و ایجاد فعالیت های کارآفرینانه مبتنی بر فناوری از جمله راهکارهای توانمندسازی نخبگان و به افزایش توانایی تولیدکنندگان دانش منتهی خواهد شد.

در گذر از اقتصاد سنتی به اقتصاد دانش بنیان باید دانش را به عنوان سرمایه معنوی و مولفه ای که در تصمیم گیری ها و برنامه‌ریزی ها نقش کلیدی دارد و در حفظ استقلال کشور ضرورتی انکارناپذیر است، در راس تبیین سیاست‌ها و برنامه ریزی‌های اقتصادی قرار داد. بر این اساس اگر علم در چرخه ی تولید کشور نباشد نه تنها تولید تحول پیدا نمی کند و افزایش نمی یابد، بلکه روز به روز به عقب تر از آنچه امروز هستیم بر خواهیم گشت.

دکتر حوریه یحیایی