شایعه و رواج بی اعتمادی
شایعه ؛ موجب ترس، بدبینی، تفرقه بین مردم شده و هدفی جز رواج بی اعتمادی، انحراف افکارعمومی و بالا بردن ضریب اضطراب اجتماعی ندارد. جامعه نسبت به رواج شایعات بسیار آسیب پذیر است تا جایی که شایعات و جوسازی ها در کشور می تواند امنیت ملی را هدف قرار داده و برای سلامت و تعادل روانی جامعه خطری جدی محسوب گردد.
جهان امروز، جهان خبر است و ما لحظه به لحظه در حجمه ی وسیعی از خبرها از گوشه کنار دنیا و کشورمان روبرو هستیم. خبرهایی موثق و حتی غیرموثق که از منابع گوناگون دریافت می شود. این حجمه ی وسیع اخبار سبب گشته تا بسیاری از مخاطبان بدون در نظر گرفتن صحت و سقم انبوه اطلاعات که به سوی آن ها به شکل هدفدار سرازیر شده را پذیرا باشند. تا جایی که قدرت طبقه بندی و یا اندیشیدن در باره اصالت و نتیجه ی حاصله از بسیاری از مخاطبان سلب می شود و با شکل و شمایلی به روزتر در زندگی آدم ها جاخوش نماید. این جا خوش کردن در زندگی آدم ها، کار را به جایی رسانده است که برخی این فرصت را بدست آورند تا دروغ های خود را براحتی به خورد مردم دهند. معضلی که در جامعه ی امروز ایران ، امری فراگیر است که می تواند آثار مخرب اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی در کشور با خود به همراه داشته باشد.
شایعه در یک موضوع خاص، همان حدس و گمانی است که بدون وجود ملاک های اطمینان بخش، شفاها زبان به زبان می چرخد و در یک جامعه رواج می یابد. خبری دروغین که براحتی در جامعه جریان می یابد و باعث حذف واقعیت می شود. میزان رواج شایعات در یک جامعه رابطه ی مستقیمی با درجه ی اهمیت آن در اجتماع دارد و به تبع آن ، اگر ابهام یا اهمیت شایعه صفر باشد، بلاشک شایعه ای در جامعه وجود نخواهد داشت. بنابراین زمانی که مردم نسبت به اطلاع یابی و شنیدن اخبار مشتاقند، ولی نتوانند آن را از منابع موثق دریافت کنند، شایعه بیشتر خواهد شد. بنابراین عدم اطلاع رسانی مطالب مختلف توسط رسانه ها، یکی از مهم ترین علل قوی شدن شایعات در کشور است. زیرا اطلاع رسانی غلط و غیر واقعی باعث انتشار شایعات گوناگون می شود. شایعاتی که بویژه در بستر فضای مجازی بسیار گسترده تر رشد کرده و در اندک زمانی، دامنه ی وسیعی از افکار عمومی را تنها با یک وب گردی ساده در بر می گیرد.
شایعات با توجه به ماهیت و قدرت تاثیرگذاری آن می تواند میزان بهره وری و تولید را کاهش داده و چرخه ی اقتصاد را فلج نموده و اعتبار اجتماعی افراد، موسسات و کشورها را خدشه دار نمایند. کارشناسان این حوزه بر این عقیده اند که در بستر شایعه سازی در یک جامعه، می تواند یکی از شیوه های جنگ روانی دشمن محسوب گردد که ساختن و نشر آن به منظور خدشه وارد کردن به ارزش ها و شخصیت های معتبر و مورد وثوق و علاقه ی جامعه باشد.
یکی از بهترین راه های مقابله با شایعه، توسعه ی روابط و فراهم آوردن این امکان است که مردم از مسائل جدی جاری در جامعه آگاه باشند. چرا که شفاف سازی خبری دقیقا در مقابله شایعه قرار دارد و می تواند همچون سدی باعث توقف فرآیند شایعه پراکنی شود. از اینرو پاسخگویی دولتمردان به مردم و ارزش نهادن به تفکرات و تصورات آن ها بسی موثرتر از تکذیب یک شایعه پس از انتشار آن است. البته در کنار همه ی این ها ، بالا بردن سطح آگاهی اجتماعی و بصیرت افراد و یاد گرفتن مهارت مقابله با هر شایعه و پیام دروغ از الزامات مقابله با شایعات در هر جامعه ای است. شایعات نقل و نبات، محافل دورهمی های این روزهای ماست.
به هر حال در دنیای امروز با وجود هجوم شکل های مختلف رسانه و انبوه خبرها و اطلاعات، این خود ما هستیم که در رویارویی با شایعات مختلف با آگاهی و اتخاذ روش های هوشمندانه می توانیم، نقطه ی پایان شایعه باشیم و یا همچون پلی ،زمینه ساز گسترش آن از فردی به فرد دیگر باشیم. باید این مهارت را در خود افزایش دهیم که هر حرفی را بدون استناد نپذیریم و با نگاه انتقادی به شایعات و خبرهای شنیده بنگریم.
مصطفی یحیایی – کارشناس ارشد علوم ارتباطات
