سربلندی بانک‌های قرض‌الحسنه در صنعت بانکداری
به گزارش تفاهم، تجربه جهانی نشان می‌دهد بانکداری اسلامی در مواجهه با شرايط بحراني، عملکرد بهتري نسبت به بانکداري متعارف از خود نشان مي‌دهد. در ايران نيز با وجود اينکه بحران‌هايي مانند بحران مالي سال‌هاي ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ تجربه نشده، اما شرايط ركود اقتصادي مي‌تواند به‌عنوان چالشي براي نظام بانكي باشد. در چنين شرايطي نيز، بانكداري قرض‌الحسنه به‌عنوان عضوي كليدي از نظام بانكي كشور كه تلاش مي‌كند بر اساس آموزه‌هاي اسلام عمل كند، توفيق بيشتري به دست آورده است.
بحران مالی سال ۲۰۰۷ محک خوبی برای مقایسه عملکرد بانک‌ها و مؤسسات مالي متعارف و اسلامي بود. شواهد مربوط به بحران مالي سال‌هاي ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ نشان مي‌دهد بانک‌هاي اسلامي تاب‌آوري بالاتري در برابر اين بحران داشتند. يكي از شاخص‌هايي كه مي‌تواند صحت اين ادعا را نشان دهد، شاخص سودآوري بانك‌ها در دوره بحران مالي است. در طول بحران مالي سال‌هاي ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ سودآوري بانك‌هاي متعارف كاهش ۳۴ درصدي را تجربه كرد. اين در حالي است كه سودآوري بانك‌هاي اسلامي تنها حدود هشت درصد كاهش يافت.
علاوه بر شاخص سود‌آوری که عملکرد بهتر بانک‌های اسلامی را نشان می‌دهد، دو شاخص رشد اعتبارات و رشد دارايي‌ها نيز برتري بانک‌هاي اسلامي در بحران‌هاي مالي را به اثبات مي‌رساند. در بحران مالي سال‌هاي ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸، رشد اعتبارات در بانك‌هاي اسلامي بيش از بانك‌هاي متعارف بوده است. طي اين دوره، بانك‌هاي اسلامي توانستند رشد ۲۵ درصدي اعتبارات را تجربه كنند. اين در حالي است كه رشد اعتبارات بانك‌هاي متعارف، ۱۷ درصد بوده است. همچنين رشد دارايي‌هاي بانك‌هاي اسلامي در اين دوره، حدود سه‌برابر بانك‌هاي متعارف بوده است.
بانکداری اسلامی چگونه از بحران‌ها عبور می‌کند؟
یکی از چالش‌های بانکی در زمان وقوع بحران‌هاي مالي، مسئله خروج سپرده‌هاي بانکي است؛ تجارب جهاني نشان مي‌دهد حجم سپرده‌هاي خارج شده از بانک‌هاي اسلامي در دوره وقوع بحران مالي، كمتر از بانك‌هاي متعارف بوده است. حجم بيشتر سپرده‌ها، اين امكان را فراهم مي‌سازد تا بانك اسلامي بتواند در زمان وقوع چنين بحران‌هايي، تسهيلات بيشتري را به بخش واقعي اقتصاد تزريق كند. در واقع تجميع سرمايه بانك‌هاي اسلامي در دوران بحران مالي نسبت به بانك‌هاي متعارف، بهتر بوده است.
بانک‌های قرض‌الحسنه نیز به‌عنوان یکی از عناصر کليدي بانکداري اسلامي، در تحقق اين عملكرد موفقيت‌آميز نقش داشتند. به‌طور كلي بانك‌هاي قرض‌الحسنه علاوه بر مزيت‌هاي كلي بانك‌هاي اسلامي، در دستيابي به اهداف توسعه‌اي نيز نسبت به بانك‌هاي تجاري، در جايگاه بهتري قرار مي‌گيرند.
در بانک قرض‌الحسنه، توزیع عادلانه درآمد و کاهش فقر به‌عنوان یکی از اهداف اصلی مد نظر قرار دارد. با توجه به اينکه در بانك قرض‌الحسنه، تجهيز و تخصيص منابع با استفاده از عقد قرض‌الحسنه انجام مي‌شود، اين عضو خانواده بانكداري اسلامي مي‌تواند در توزيع درآمد و به‌دنبال آن كاهش فقر در جامعه، تأثيرگذار باشد.
بانک قرض‌الحسنه، سرآمد بانک‌های اسلامی
آنچه که از تجربه جهانی بانکداری اسلامی مرور شد، در رابطه با بانک قرض‌الحسنه مهر ایران نيز صادق است. با اينکه بحران مالي به دليل توسعه پايين نهادهاي مالي ايران، تأثير چنداني بر اقتصاد ايران نداشت، اما ركود اقتصادي و نرخ سود بالاي سپرده‌هاي بانكي، دو چالش اساسي به شمار مي آيند؛ چالش‌هايي كه بانك قرض الحسنه مهر ايران موفق شده به‌خوبي بر آن‌ها فائق آيد.
بر اساس قانون عملیات بانکی بدون ربا، به سپرده‌های قرض‌الحسنه سودی تعلق نمي‌گيرد. در نتيجه جذب سپرده قرض‌الحسنه در نظام بانکي کشور، که در آن سود سپرده‌هاي بانكي بين ۱۵ تا ۲۰ درصد تعيين شده است، نمي‌تواند چندان آسان باشد. اين در حالي است كه از طي سال‌هاي ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸، منابع بانك قرض‌الحسنه مهر ايران، ۵۰۰ درصد رشد يافته است. همچين سرمايه بانك نيز در اين بازه زماني از ۱۵هزار ميليارد ريال به ۲۵هزار ميليارد ريال رسيده است.
موفقیت بانک مهر ایران به استناد آمار
عملکرد بانک قرض‌الحسنه مهر ایران در سایر شاخص‌های اصلی نظام بانکي نيز نشان‌دهنده قرارگيري آن در جايگاهي برابر با بانک‌هاي متعارف كشور و حتي بالاتر از آن‌ها است. در شرايطي كه وضعيت استحكام مالي بانك‌هاي ايران در جايگاه ۱۲۲ از بين ۱۳۸ كشور جهان قرار دارد، قرار گرفتن نام يك بانك ايراني كه بر مبناي عقد قرض‌الحسنه فعاليت مي‌كند در رتبه نخست بانك‌هاي ايران و رتبه برتر مؤسسات كاملاً اسلامي جهان، نشان از عملكرد متفاوت اين بانك دارد.
بر اساس صورت‌های مالی سال ۱۳۹۵، میانگین نسبت کفايت سرمايه بانک‌هاي ايراني حدود پنج درصد است. اين در حالي است که نسبت کفايت سرمايه بر اساس استانداردهاي بين‌المللي در بانك‌هاي ساير كشورهاي جهان بايد حداقل برابر با ۱۳ درصد باشد. با اين وجود، بانك قرض‌الحسنه مهر ايران، با نسبت ۴۰ درصدي كفايت سرمايه در سال ۱۳۹۵، تفاوت قابل توجهي با ساير بانك‌هاي كشور دارد. نسبت كفايت سرمايه كه با يك بيان ساده، از تقسيم سرمايه بانك به دارايي بانك به‌دست مي‌آيد، نشان‌دهنده توانايي بانك براي حمايت از سپرده‌گذاران در برابر زيان‌هاي احتمالي است.
عملکرد بانک قرض‌الحسنه مهر ایران در شاخصی‌هایی مانند نسبت مطالبات به مصارف نيز قابل توجه است. نسبت مطالبات به مصارف اين بانک در طول حيات حدود ۱۲ ساله‌اش، کمتر از يك درصد بوده است. با توجه به ركود سال‌هاي اخير در اقتصاد ايران، بانك قرض‌الحسنه مهر ايران توانسته در هر سال، رشد منابع قرض‌الحسنه را نيز تجربه كند.
در سال ۱۳۹۶ منابع بانک قرض‌الحسنه مهر ایران، رشد ۸۲ درصدی داشته است. این میزان در سال گذشته ۵۵ درصد بوده و همچنين تا پايان بهمن ماه سال جاري، اين بانک رشد ۶۳ درصدي را در منابع خود تجربه کرده است.
آنچه گفته شد نشان می‌دهد بانک‌های اسلامی در سطح جهانی و بانک‌هاي قرض‌الحسنه در کشورمان عملکرد موفق‌تري نسبت به بانك‌هاي متعارف داشته‌اند. بانك قرض‌الحسنه مهر ايران نيز به استناد آماري كه بازخواني شد، يكي از سرآمدان اين عرصه بوده است. مهر ايران اميدوار است با ترويج فرهنگ قرض‌الحسنه در كشورمان، بتواند بيش از پيش خدماتش را به جامعه ايراني عرضه كند.
