توسعه کارآفرینی و اشتغال معلولین

اگرچه داشتن معلولیت احتمالاً به خودی خود کسی را در معرض خطر ابتلا به کروناویروس قرار نمی‌دهد، اما بسیاری از معلولین دارای ناتوانی‌های خاص یا بیماری‌های مزمنی هستند که این بیماری را برای آن‌ها خطرناک‌ تر می‌کند، که به شدت می تواند یکی از عوامل بازدارنده اشتغال در روزهای کرونای آن ها باشد. بیش از پانصد میلیون نفر در جهان به دلیل نقص در سیستم روحی و مغزی جسمی و حسی از معلولیت رنج می برند و در هر نقطه ای از دنیا که زندگی می کنند به دلیل موانع ظاهری و یا اجتماعی با محدودیت هایی در زندگی خود مواجه اند. در کشور نیز هم اکنون دو میلیون و هفتصد هزار نفر معلول زندگی می کنندکه سالانه شش درصد نیز به جمعیت معلولان کشور افزوده می شود. چه کرونا تا چند ماه دیگر بماند و چه شرایط به همین منوال باقی بماند، بین تمامی موانع پیشرو زندگی آن ها، اشتغال مهم ترین دغدغه و شاید اصلی ترین رکن برای حفظ استقلال اجتماعی و اقتصادی آن هاست.

شغلی که به آن ها هویت و تشخص اجتماعی بخشیده و با ایجاد اعتماد به نفس شرایط زندگی مطلوبی را برای آن ها فراهم می سازد. چرا که بیکاری معلولین علاوه بر ایجاد مشکلات و معضلات اقتصادی برای آنان، هزینه های مادی و معنوی زیادی برای خانواده های معلولین و جامعه بوجود می آورد. اما متاسفانه آنچه در جامعه ی امروز به وفور به چشم می خورد، تعداد زیادی از معلولان به رغم گذراندن دوره های تحصیلات عالی و کسب دانش و مهارت لازم، نمی توانند به اشتغال مناسب دست یابند و همین امر سبب گشته تا در بسیاری از موارد علی رغم تمامی استعدادها و پتانسیل های بالا در این افراد شرایط حاکم، آن را به انسان هایی غمگین و افسرده در کنج خانه مبدل سازد. فرد معلول به سختی مدرسه و دانشگاه می رود، درس می خواند و با نمره ممتاز راهی دانشگاه می گردد.

اما زمانی که پا به عرصه ی اشتغال می گذارد، تازه خود را در برابر بسیاری از جنگ های روانی و فرهنگی می بیند. بیکاری یکی از چالش های اصلی فرا روی معلولین جویای کار است که موجب انزوا و عدم حضور آنان در جامعه گشته است. برای اشتغال آن ها گاها با وجود تمام برتری ها تبعیضات فاحشی وجود دارد که منتج به آماری شده که بیانگر میزان بیکاری معلولان، دو برابر بیکاری افراد عادی است. این آمارهای قابل تامل که بنظر می رسد فراتر از اعداد و ارقام انتشار یافته باشد، نشان می دهد که بحران بیکاری در جامعه معلولان تا چه حد ریشه دوانده است. نبود زیرساخت های مناسب سازی شهری، عدم خود باوری معلولان و کارفرمایان به توانمندی های این افراد و همچنین وعده های محقق نشده برای آن ها نیز از جمله مواردی است که آن ها را از بازار کار دورتر و دورتد می سازد.
توانمند سازی معلولین یکی از اصولی ترین استراتژی ها در حفظ و تقویت کرامت انسانی آنان است و بر همین اساس راهبرد توسعه کارافرینی و اشتغال معلولین باید مورد توجه ویژه قرار گیرد. مشارکت فعال معلولین در جامعه اولا موجب افزایش روحیه و باور به زندگی مفید در میان آن ها خواهد شد و ثانیا هزینه های پرداخت مستمری های مادام العمر به آنان را از بین خواهد برد. از اینرو اگر غم نان از سفره معلولین برداشته شود یک فرصت بسیار عظیم اول برای شخص او و سپس برای جامعه به ارمغان خواهد داشت.
با وجود اینکه قانون اشتغال معلولان برای به کار گیری معلولان را در دستگاه های اجرایی صراحت دارد در عمل تنها بهزیستی است که تعدادی از معلولان را به کار گرفته است و سایر دستگاه های اجرایی کشور، اقدام موثری در این باره انجام نداده اند. چرا که موارد زیادی قابل مشاهده است که معلولان صرفا به دلیل معلولیت در مصاحبه های ورودی استخدامی مردود شده اند و از به دست آوردن یک فرصت شغلی به طور ناعدلانه ای محروم گشته اند. از اینرو تصویب قانون به تنهایی راهگشا نبوده و تصویب قوانین حمایتی برای اشتغال معلولان تنها در صورتی می تواند ره گشا باشد و مشکل بیکاری معلولان را حل نماید که اراده ی جدی برای اجرای قوانین مصوب وجود داشته باشد. در غیر اینصورت تصویب ده ها قانون تازه هم نمی تواند دردی از معلولان را دوا کند. دست اندرکاران این حوزه باید به این باور دست یابند که توانبخشی یک فرد دارای معلولیت صرفا به معنی قراردادن، تجهیزات توانبهخشی مثل عصا، ویلچر در اختیار معلولان نیست، بلکه این توانبخشی ها مرزی بی کران دارد و شامل لایه های متعدد حمایت است که که مجموع این حمایت ها در کنار یکدیگر می تواند برای پذیرش هر چه بیشتر او در جامعه مثمر ثمر واقع شود.
البته با تمام توجهات مبذول داشته به این قشر نقش رسانه ها در این حوزه بسیار اساسی و حیاتی است. چرا که رسانه های اجتماعی به جای انعکاس تصاویری از معلولان که بازتاب دهنده ی ناتوانی، یاس و ناامیدی در این قشر است، به رسالت اخلاقی خود بیش از قبل جامه عمل پوشانده و تصاویری امید بخش از معلولان که روایت کارآفرینی و توانمندی شغلی این عزیزان را دارد ، بسیار حائز اهمیت می باشد. چرا که باز پروری معلولان به منظور دستیابی به زندگی مستقل به نحوی که به خودکفایی دست یافته و خود مسئول زندگی خود باشند از اصول اولیه حقوق شهروندی است و امری است که باید همواره مورد توجه همگان قرار گیرد.
مهندس امین رشیدی