امنیت غذایی و نقش آن در توسعه پایدار

امنیت غذایی  از جمله نیازهای بنیادی جامعه بشری و از ملزومات ایجاد توسعه پایدار و  رشد اقتصادی بشمار می رود. در هیچ کشوری بدون امنیت غذایی توسعه پایدار ایجاد نمی شود . بنابر این امر ، از زیر ساخت های مهم و اثرگذار پرورش نسل های آینده است.

سال هاست که کشورهای توسعه یافته ی جهان به این مهم پی برده اند که شرط رسيدن به توسعه پايدار و امنيت غذايی، حفظ و حراست و بهره برداري مطلوب از  منابع طبيعي است. حيات‌ خاك به‌ مقدار آب‌ و آب‌ نيز به‌ وجود جنگل‌ها و مراتع‌ و پوشش‌ گياهي‌ هر منطقه‌ وابسته است . در واقع‌ اگر منابع‌ طبيعی‌ سالم‌ نباشد ، کشاورزی و در پی آن  تامین امنيت غذايی کشور هم میسر نخواهد بود. این موضوع آنقدر حائز اهمیت است که اکنون با توجه به بحران اوکراین و تهدید آن برای امنیت غذایی جهان  به دغدغه ی اصلی کشورها در این برهه تبدیل شده است. سالانه چیزی حدود نود میلیون نفر بر جمعیت جهان افزوده می شود و پیش بینی می شود که جمعیت جهان در سال 2025 به رقمی معادل 4/8 میلیارد نفر برسد و چگونگی تعامل این جمعیت با محیط زیست و منابع طبیعی پیرامون خود حائز اهمیت فراوان است.

این جمعیت زیاد نه تنها نیاز به غذای بیشتری دارند، بلکه با تخریب بیشتر زمین های کشاورزی، جنگل ها و مراتع باعث فشار بیشتر بر منابع طبیعی با از بین رفتن پوشش گیاهی و فرسایش زمین خواهند شد. بنابراین در پی نابودی این منابع ارزشمند و فرسایش زمین و کمبود آب رفته رفته ، روستاها خالی از سکنه خواهند شد و با هجوم مهاجرت به شهرها روبرو خواهیم شد. این مطالب بی شک ، آینده ی کشورهایی را متصور خواهد شد که نه تنها برنامه ای برای حفظ محیط زیست و منابع طبیعی خود ندارند، بلکه علاوه بر آن با بهره برداری های نادرست و نبود آموزش های کافی عزم خود را برای نابودی کامل آن جزم نموده اند.

کارشناسان معتقدند ، شاید تا دهه های گذشته تهدیدات نظامی جزء مهم ترین تهدیداتی بوده که امنیت ملی کشورها را به خطر می انداخت. اما امروزه یکی از مخاطرات امنیت ملی، مسئله امنیت غذایی هر کشور است که به شدت با منابع طبیعی و بسترهای حاصله از زمین های کشاورزی، جنگل ها و مراتع آن کشور گره خورده است. به همین علت از منابع طبیعی به عنوان بستر حیات، پشتوانه اساسی و تکیه گاهی مطمئن برای رونق بخش کشاورزی و افزایش امنیت غذایی یاد می کنند.

یکی از اجزای مهم منابع طبیعی جنگل ها و پوشش های گیاهی موجود در آن ها هستند، که تشکیل هر سانتی متر از آن ها نیازمند سالیان سال است. جنگل ها از بروز انواع فرسایش های مخرب آبی ، بادی و از شسته شدن و نابودی خاک جلوگیری کرده و خود به عنوان یکی از عوامل اصلی برای تامین و امنیت غذایی کشورها محسوب می شوند. همچنین با ذخیره سازی آب و افزایش حجم سفره های آب زیرزمینی نقش بنیادی در سرنوشت حیات انسان ها ایفا می کنند.

دخالت بی رویه و بهره وری غیر اصولی و نامعقول انسان از طبیعت و منابع طبیعی یک مسئله جدی و نگران کننده است که بسیاری از سیاست گذاران دنیا برای جلوگیری از آن تلاش و برنامه ریزی می کنند و با حفظ منابع طبیعی خود از طریق نظام توسعه پایدار کشاورزی و تکیه بر شیوه های مدرن آن، زوایای گوناگون امنیت غذایی کشورشان را بیمه می کنند. واقعیت این است که بدون حفاظت از منابع آب، خاک، پوشش گیاهی و بهره برداری بهینه از آن ها، نمی توان به توسعه ی پایدار و تولید مطمئن کشاورزی رسید و تولید غذا، درآمد بیشتر و ایجاد اشتغال در این حوزه راهی به جز حفظ منابع طبیعی باقی نخواهد گذاشت.

در کشور ما نیز باید علاوه بر تلاش های صورت گرفته در این زمینه، ضمن مدیریت صحیح و لزوم توجه بیشتر به منابع طبیعی، باید کیفیت محیط زیست و ذخایر منابع طبیعی را بیش از قبل گسترش داد و ضمن تضمین امنیت غذایی جامعه میراثی پر بار برای نسل آتی به یادگار گذاشت.

رضازاده – کارشناس اقتصادی