“اعتماد اجتماعی” ضروررت زندگی در جوامع امروزی

نظارت اجتماعی با اهمیت یافتن اعتماد اجتماعی به عنوان مهم ترین سازه ی سرمایه ی اجتماعی در جامعه ی معاصر، به تدریج کارکرد این مفهوم در نزد سیاستمداران، برنامه ریزان و دولتمردان از جایگاه ویژه ای برخوردار شد تا جایی که در قانون برنامه توسعه ی اقتصادی، اجتماعی کشور نیز مورد توجه قرار گرفت. این واقعیت را باید پذیرفت که جامعه ی جدید الزامات و شرایط جدیدی را می طلبد.

در کشورما ،با توجه به تنوع قومی، سنجش اعتماد اجتماعی و عوامل موثر بر آن در میان اقوام گوناگون می تواند راهی برای یافتن راهکارهای تقویت اعتماد اجتماعی و برنامه ریزی های مدون در راستای این امر باشد. با تغییر جوامع سنتی و تبدیل شدن آن ها به جوامع مدرنی که دیگر روابط چهره به چهره، ویژگی غالب آن نیست، شکل گیری اعتماد نیز تغییر کرده است. اگر در گذشته افراد یک کوچه و یا یک محله همدیگر را به خوبی می شناختند و آشنایی و روابط چهره به چهره اعضای یک محله یا منطقه باعث شکل‌گیری روابط و تعاملات اجتماعی میان مردم را سبب می گشت، امروزه برای شکل دادن روابط با توجه به گستردگی و فراوانی جمعیت دارای شرایط خاص و ویژه ای است که مهم ترین اصل آن تقویت اعتماد اجتماعی ست.

اعتماد یکی از جنبه های مهم و انکارناپذیر برای شروع و تداوم روابط انسانی است و زمینه‌ساز مشارکت و همکاری میان اعضای جامعه است. اعتماد اجتماعی؛ عامل مهمی در جهت حرکت چرخ های توسعه جوامع می باشد و مشارکت را در زمینه های گوناگون اجتماعی بالا برده و تمایل افراد را برای همکاری با گروه‌های مختلف را افزایش می دهد. همکاری را تسهیل می کند و هرچه سطح آن در جامعه ای بالاتر باشد، احتمال این همکاری بیشتر خواهد بود و البته همکاری نیز متقابلا ایجاد اعتماد می‌نماید. شاید یکی از دلایل ضعف مشارکت در کارهای گروهی و تمایل افراد برای انجام کارهای فردی، نبود اعتماد اجتماعی باشد که خود ضربه‌ای بزرگ به تمام زیرساخت های علمی اقتصادی و فرهنگی جامعه ی ایرانی‌ست.

زیرا مشارکت به معنای همکاری، نخستین رفتار اجتماعی است که از زیر ساخت اعتماد اجتماعی نشات می گیرد.
همه ی ما ناگزیر از اعتماد کردن هستیم. اعتماد به محیط زندگی، اعتماد به زمان، اعتماد به همه عرصه‌های زندگی اجتماعی، تا بتوانیم به در زندگی شهری به سایر شهروندان اعتماد کرده و در مشارکت های اجتماعی همکاری داشته باشیم. حتی روانشناسان و متخصصین این حوزه، یکی از عوامل تاخیر ازدواج را نیز کاهش اعتماد اجتماعی می‌دانند. کاهش اعتماد اجتماعی حتی می تواند امنیت عمومی را نیز متاثر از خود کند. در بررسی مولفه‌های موثر بر امنیت پایدار، بنظر می رسد، مولفه‌هایی مانند رشد و توسعه ی اقتصادی که بر پیدایش اعتماد اجتماعی موثر است، در تامین امنیت نیز نقش بسزایی ایفا نماید. البته برای رسیدن به جایگاهی که رونق اقتصادی و زمینه های فرهنگی لازم منتهی به ایجاد اعتماد اجتماعی در جوامع شود، نیازمند یک نظام تربیتی و آموزشی صحیح هستیم.

مشکلات اقتصادی را که امروزه جامعه با آن درگیر است و تورمی بالایی که مردم با آن دست و پنجه نرم می کنند، یکی از عوامل مهم کاهش اعتماد اجتماعی است. چرا که در این شرایط همه فکر می‌کنند که سر هم کلاه می گذارند. مشتری فکر می کند، فروشنده سرش کلاه می گذارد، مریض فکر می کند، پزشک تنها برای تفکرات مادی او را طبابت می کند و همینطور این چرخه زنجیروار به هم مرتبط می باشند. در این میان از بی اعتمادی به مسئولین و تصمیمات کلان کشوری که خود عاملی تاثیرگذار در اعتماد اجتماعی است، نباید غافل شد. وعده‌های انتخاباتی که هرگز محقق نخواهد شد. نوسانات مالی که مشاهده می شود که منتهی به نوعی شکاف عمیق طبقاتی خواهد شد و اخبار تخلفات اقتصادی که روزانه به گوش مردم می رسد، همگی می توانند اعتماد اجتماعی را خدشه دار نمایند و آسیب های فراوانی را بدنبال داشته باشد. بررسی ها نشان می دهد که اعتماد اجتماعی شهروندان ایرانی رو به کاهش است. فارغ از نگاه و نگرش اقتصادی برای برون رفت از وضع کنونی، نیازمند برنامه ریزی های منسجم و تدوین سیاست‌های لازم در این زمینه هستیم، تا با پررنگ تر نمودن اعتماد اجتماعی در بین مردم و تقویت روحیه همدلی و مشارکت برای توسعه و پیشرفت هر چه بیشتر کشور گام برداریم.

دکتر حوریه یحیایی