استفاده افراطی از اینترنت در اپیدمی کرونا

این پدیده در عصر هزاره ی سوم با تمام جنبه های مثبت و جذاب خود و علی رغم فرصت های مناسبی از قبیل دست یابی به اطلاعات فراوان مورد نیاز، توسعه و تولید دانش، دارای زوایای دیگری است که عدم توجه به آن می تواند پیامدهای منفی قابل توجهی به همراه داشته باشد. امروزه یکی از مسائل مهمی که نسل جوان با آن درگیر هستند، اینترنت و اعتیاد به آن است.

با همه‌ گیری کرونا ویروس به‌ عنوان یک عامل مخرب شاهد نوع جدیدی از اعتیاد، یعنی اعتیاد اینترنتی یا سوءکاربری یارانه ای (Cyber Addict) هستیم که مسئله ی خاص عصر اطلاعات به شمار می رود، که متاسفانه به استناد آمارها دامن گیر کاربران زیادی شده است.

اگرچه در سال های اخیر، مطالعات شیوع اعتیاد را به شدت در حال افزایش نشان می دهد که می تواند مشکلات روانشناختی، اجتماعی، درسی و یا شغلی را در زندگی افراد ایجاد نماید. اخبار این روزها، مدام آمار مبتلایان به کرونا و قرنطینه های خانگی و تبعات زندگی در پساکرونا را پوشش می دهد و این در حالی است که افزایش میزان استفاده از فضای مجازی در ایام کرونایی بصورت غیر اصولی و نامتعارف ما را با مشکلاتی روبرو خواهد ساخت که شاید دیگر همچون کرونا قابل کنترل نبوده و تبعاتش جبران ناپذیر باشد. تعطیلی دانش آموزان و دانشجویان و بسیاری از مشاغل که در خانه حالت شبه قرنطینه را تجربه کرده و می کنند، سبب شده که فضای مجازی گوی سبقت را از سایر رقبای رسانه ای خود برباید.

اعتیاد به اینترنت یا وابستگی رفتاری به اینترنت جدا از اینکه یک بیماری یا معضل اجتماعی است، می تواند صدمات جسمی، روحی، خانوادگی و حتی اقتصادی بالایی را برای فرد و اجتماع به همراه داشته باشد. روانشناسان علائمی همچون قرار گرفتن ساعات متمادی در پشت اینترنت تا حدغافل شدن از پرداخت به امور روزانه، دل مشغولی های فکری و ذهنی،عدم توجه به خانواده دوستان و مسئولیت های اجتماعی، افسردگی، پرخاشگری و … را بیان نموده اند. عموم افرادی که به اعتیاد اینترنتی دچارند، فرد به دلیل استفاده مفرط از اینترنت ممکن است، خطر فقدان روابط مهم اجتماعی و فرصت های مهم تحصیلی و شغلی را متحمل شود. با توجه به طیف وسیع سنی کاربران اینترنت، قشر جوان و نوجوان همواره عظیم ترین گروه سنی کاربران را تشکیل می دهند و فراگیری این اعتیاد در جوامع در حال توسعه چه صدمات جبران ناپذیری را بر سیطره ی اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی این جوامع وارد خواهد کرد.

دنیای چت روم ها، بازی های اینترنتی، سایت و انواع اپلیکیشن های موجود در این فضا براحتی ساعت ها زمان مفید یک فرد را اشغال کرده و جایگزین خانواده، دوستان، تحصیل و کار او در ایام پساکرونا خواهد شد. چرا که احتمال تکرار شرایط حاد بحران کرونا در فصل پاییز و ماندن در فضای خانه، می تواند باعث سوق دادن افراد به سوی استفاده افراطی از شبکه های اجتماعی و اینترنت باشد.

از همین رو اعتیاد اینترنتی بطور مستقیم نهاد خانواده را نیز هدف می گیرد. چرا که فرد زمان کمتری را برای صحبت با خانواده و گذراندن اوقات در کنار آن ها خواهد داشت و ناگزیر احساس تنهایی، افسردگی و از بین رفتن عزت نفس و اعتماد به نفس خواهد داشت و به تبع آن از جنبه های مالی، جسمی و فرهنگی آسیب پذیر تر خواهند شد.

حجم رو به رشدی از تحقیقات صورت گرفته پیرامون اعتیاد اینترنتی، حکایت از آن دارد که اعتیاد به اینترنت همانند دیگر اعتیادها جدی و خطر آفرین است، اما از آن جا که علائم خاص خود را دارد، شاید تا سال ها از دید خود فرد و اطرافیانش پنهان بماند و بعد از گذشت زمان اثرا سوء آن آشکار گردد. با وجود اینکه اینترنت برای افزایش آگاهی ها و توانمندی های کشور و جامعه مفید است، باید آموزش های لازم برای استفاده ی مناسب از این ابزار گسترده بیشتر از قبل صورت پذیرد و خانواده ها به عنوان اولین و تاثیر گذارترین نهاد اجتماعی با کودکان، نوجوانان و جوانان اطلاعات گسترده تری را در مواجهه با این رویداد جذاب و چالش برانگیز داشته باشند، تا بتوانند با راهنمایی های درست در همان دوران کودکی پایه های تربیتی مناسب را در این زمینه بنا نهند.

در هر صورت انزوای حاصل از هر قرنطینه و زمان خالی که هر فرد با آن مواجه است، می تواند در سوق دادن افراد برای استفاده ی افراطی از اینترنت و فضای مجازی بیش از پیش تاثیرگذار باشد و البته کودکان و نوجوانان بیش از پیش در معرض این خطر قرار دارند و اکنون والدین تنها نهاد نظارتی هستند که می توانند در برنامه ریزی زمان های فرزندانشان نقش ایفا نمایند، به شرط آنکه خودشان گرفتار این معضل جهانی نباشند.

مهسا صالحی