در تقویم جهانی، «روز جهانی زن» روز گرامیداشت جایگاه زنان و تقدیر از دستاوردهای آنان در عرصه‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی است. درباره ریشه شکل‌گیری این مناسبت گفته می‌شود، در سال ۱۹۰۸ در نیویورک ، کارگران زن در صنعت پوشاک در اعتراض به شرایط کار و دستمزد خود دست به اعتصاب زدند، به دنبال برخورد پلیس و آتش گرفتن کارخانه، بیش از 100 زن کارگر در آتش سوختند. این رویداد در آمریکا با حمایت سوسیالیست‌ها، زمینه شکل‌گیری روز ملی زنان را فراهم کرد. در ادامه این روند، در آلمان و شوروی سابق هم حوادثی رخ داد و زمینه تعیین روز ملی زن فراهم شد. سرانجام روز 8 مارس (18 اسفند 1402) توسط سازمان ملل به عنوان روز جهانی زن شناخته شد. نخستین بار روز جهانی زن با مشارکت حدود یک میلیون نفر در اتریش، دانمارک، آلمان و سوئیس با شعار حق رأی زنان برگزار شد.
در نگاه به پیدایش این روز، روشن است که ریشه آن به نادیده گرفتن حقوق زنان در بستر فرهنگ و تمدن غربی برمی‌گردد و یک مناسبت غربی است، البته بهانه خوبی برای توجه به جایگاه زن در همه فرهنگ‌ها و سرزمین‌ها نیز هست. با اندکی تأمل درمی‌یابیم آنچه را که تمدن غربی پس از قرن‌ها تلاش در زمینه حقوق زن به دست آورده است، پیش‌تر و بیش‌تر در اسلام وجود داشته است. در دین مبین اسلام برای زن جایگاه ویژه‌ای در نظر گرفته شده و نقش زن و مرد را مکمل دانسته و هیچ‌کدام را کم‌اهمیت‌تر از دیگری نمی‌داند.
در اسلام، نقش زن در سه عرصه فرزندی (دختری)، مادری و همسری قابل بررسی است؛ بدین صورت که در اسلام هم فرزند دختر دارای جایگاه والاست و داشتن دختر لطف و رحمت خداوند خوانده شده است و هم خانواده دارای قداست است و زن به عنوان مدیر خانواده (همسر و مادر) نقش اساسی در تربیت فرزندان و به طور کلی بنای خانواده و جامعه دارد. وجود شخصیت‌هایی مانند حضرت زهرا (س)، حضرت زینب (س) و حضرت معصومه (س) و تأثیرگذاری آن‌ها در فرهنگ اسلامی، نشان‌دهنده توجه ویژه اسلام به زن است.
نقش مهم زنان در ایران، تاریخ دور و درازی دارد، از حضور آن‌ها در ایران باستان و افسانه‌ها گرفته تا نقش ملموس زنان در جنبش تنباکو، نهضت مشروطه، انقلاب اسلامی و دفاع مقدس. پس از پیروزی انقلاب اسلامی زنان هنوز خستگی یک مبارزه طولانی علیه رژیم پهلوی را از تن بیرون نکرده بودند که جنگ هشت ساله عراق علیه ایران (دفاع مقدس) پیش آمد. زنان در این برهه نیز علاوه بر اینکه فرزندان، همسران، برادران و پدران خود را به مشارکت در دفاع مقدس تشویق می‌کردند، خودشان نیز به صورت مستقیم ایفای نقش کردند.
اولین نقش آن‌ها صبر و بردباری در برابر رنج جانبازی و یا شهادت عزیزانشان بود که در تقویت روحیه رزمندگان و ترویج فضای ایثار و شهادت نقش مهمی داشت. زنان نقشی میدانی هم در عرصه جنگ داشتند، زنان رزمنده در مسئولیت‌هایی مانند امداد و درمان، مراقبت از تسلیحات، نگهبانی از پیکر شهدا و توزیع سلاح بین رزمندگان حضور داشتند.
بر پایه گزارش‌های منتشر شده از سوی سازمان‌های رسمی، پس از پیروزی انقلاب اسلامی زنان ایرانی در عرصه‌های علمی و آموزشی هم پیشرفت‌های زیادی کردند، رشد 56 درصدی حضور دختران در دانشگاه‌ها و رشد 30 درصدی حضور زنان در هیات علمی دانشگاه‌ها در این میان تنها دو نمونه است. همچنین پیشرفت‌های شایانی در عرصه‌های ورزشی، هنری، نویسندگی، کارآفرینی و غیره صورت گرفته که نشان‌دهنده تغییر مسیر نقش‌آفرینی زنان در تاریخِ ایران بعد از انقلاب است.
