پنجاه درصد از اقتصاد کشور معاف از مالیات؟!!!

مالیات در تمام جهان، مهم ‌ترین منبع تامین مالی و کسب درآمد دولت ‌ها به حساب می آید که منبع تامین بخش عمده ای از بودجه ‌های جاری و عمرانی کشورها است.در واقع اخذ درست و عادلانه ی مالیات از یک سو ، ابزاری برای تامین مالی مخارج سرمایه ‌گذاری و سرمایه درگردش دولت هاست و از سوی دیگر، ایجاد کننده ی مکانیسمی برای توزیع عادلانه ‌تر ثروت و درآمد افراد کشور است.

مکانیسم دریافت مالیات در کشورهای توسعه یافته کاملا متفاوت با کشورهای در حال توسعه است. در کشورهای توسعه یافته، دولت‌ ها با اخذ قوانین بازدارنده و برنامه‌ریزی های بلند مدت، بستر مناسب برای افزایش تولید و ثروت جامعه را فراهم می ‌آورند و به ‌طور معمول ، افراد با توجه به معیارهای کار، تخصص و خلاقیت ، درآمد و ثروت ، مالیات پرداخت می کنند. در حالیکه در کشورهای در حال توسعه ، بودجه های مالیاتی دولت ها آنطور که باید فراهم کننده ی زیرساخت‌های عمرانی و جاری کشور نیست. چرا که سیستم های دریافت مالیاتی در آن ها هرگز کارا و قابل استناد نیست و به دلیل ضعف قانون گذاری ، دولت توانایی دریافت مالیات از منابع مالیاتی را ندارد. متاسفانه سال هاست که همین شرایط ناکارامد سیستم مالیاتی در کشور ما نیز در جریان است و نتیجه آن می شود که پنجاه درصد از اقتصاد کشور معاف از مالیات است.

آبادانی یک کشور ، محصول وصول درست و قانونمند مالیات است و اگر وصول مالیات به درستی انجام نشود، آبادانی و توسعه ای در کار نخواهد بود. در واقع به وضوح می توان بیان کرد که اصلاح ساختاری نظام اقتصاد سیاسی کشور ، جز با تغییر ریل سیاست گذاری و عملکرد مالیاتی میسر نخواهد بود. متاسفانه در طی این سال ها دریافت غیرهدفمند و بالا بودن معافیت های مالیاتی سبب شده است که طیف وسیعی از اقتصاد کشور، معاف از پرداخت مالیات باشند که این امر موجب ایجاد احساس تبعیض، پیچیدگی مالیات، بروز زمینه های فرار مالیاتی و شکل‌ گیری اقتصاد زیرزمینی شده است.

با وجود آنکه معافیت های مالیاتی ، راهی برای گسترش و فعالیت کسب و کارهاست و قانون گذار با این هدف قوانین مرتبط با این معافیت ها را تصویب نموده است، اما بخش قابل توجهی از معافیت های مالیاتی کنونی نیاز به اصلاح و بررسی دقیق دارد. بطور مثال معاف از مالیات بودن در مناطق آزاد ، خود تبعات اقتصادی قابل توجهی دارد. از آنجایی که جذب سرمایه و افزایش صادرات از اهداف اصلی ایجاد مناطق آزاد اقتصادی در کشور است، فعالان اقتصادی در این مناطق از پرداخت مالیات بر عملکرد معاف هستند. عدم اخذ مالیات بر ارزش‌ افزوده در مناطق آزاد موجب تفاوت قیمت کالاها در این مناطق با سایر مناطق استان ها می شود و در نتیجه انگیزه مصرف کالاها در مناطق آزاد افزایش پیدا کرده و همین امر گسترش دهنده ی بستر قاچاق در این مناطق است، چرا که صرفه اقتصادی بالایی برای قاچاقچیان ایجاد می‌کند. که البته فضای ایجاد شده  با اهداف کلان از پیش تعیین شده برای مناطق آزاد به شدت مغایرت دارد. شرایط بوجود آمده از این معافیت های مالیاتی سبب شده که امکان سوء استفاده از این معافیت‌ها به اشکال مختلف میسر گردد، به عنوان مثال، فروش و انتقال غیرقانونی کالاهای تولید شده در مناطق آزاد به سمت سرزمین اصلی یکی از پیامدهای احتمالی گسترش معافیت‌های مالیاتی است.

مطالب مذکور تنها بخشی از مضرات معافیت های مالیاتی در نظام اقتصادی کشور است. معافیت های مالیاتی بی حساب و کتاب در کنار فرارهای مالیاتی به دلیل عدم وجود قوانین بازدارنده از سوی قانون گذار و ده ها و شاید صدها خلای دیگر در اخذ مالیات شرایط کنونی جامعه ی ایران را رقم زده است. وجود درآمدهای نفتی و اتکای بودجه دولت به آن باعث شده تا نهادهای مسئول در طول سال های گذشته نه تنها به سمت تدوین یک نظام مالیاتی جامع حرکت نکنند، بلکه قوانین اخذ شده در راستای معافیت های مالیاتی بی حساب و کتاب هم مزید بر علت شده تا ضربه ی دیگری بر پیکره ی اقتصادی کشور وارد نماید.

مهندس امین رشیدی