شیوع ویروس کرونا علاوه بر تاثیرات منفی که بر فضای اقتصادی و اجتماعی برجا گذاشته است، رونق بازارهایی نظیر محصولات بهداشتی، شایعات و اطلاعات غلط، و همچنین بازارِ محصولات سرگرمی را به دنبال داشته است.
مدتی است که جهان با شیوع ویروسی مرموز به نام “کرونا” دست و پنجه نرم می کند. بر اساس آنچه اعلام شده، این ویروس برای نخستین بار از “شهر ووهان چین” شیوع پیدا کرده است. ویروس کرونا تاکنون به بیش از 50 کشور جهان سرایت کرده و موجب مرگ بیش از 3200 نفر شده است. تعداد مبتلایان به این ویروس در جهان نیز بیش از 93150 نفر عنوان شده است. بیشتر مبتلایان و همچنین فوت شدگان ویروس کرونا، اتباع کشور چین بوده اند. با این حال، این ویروس اپیدمی قابل توجهی را نیز در کشورهای کره جنوبی، ایران و ایتالیا، از خود برجا گذاشته است. شیوع قابل توجه ویروس کرونا موجب شده تا “سازمان بهداشت جهانی” نسبت به این ویروس و گسترش آن هشدار دهد و در این راستا، “وضعیت فوق العاده بهداشتی در جهان” اعلام کند.
در روزهای اخیر، بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران، ابعاد مختلفِ اقتصادی و اجتماعی شیوع ویروس کرونا را مورد بررسی قرار داده و از تاثیرات مخرب آن بر اقتصاد جهانی، کسب و کارهای مختلف، و همچنین آرامش روانی مردم در کشورهای مختلف جهان سخن گفته اند. با این حال، اپیدمی ویروس کرونا، به برخی چیزها نیز رونق بخشیده است.
*بازار محصولات بهداشتی
شیوع ویروس کرونا، رونقِ قابل توجهی به بازارِ محصولات بهداشتی در جهان داده است. در همان روزهای اولیه شیوع این ویروس، چه در کشورهای مختلف جهان و چه در ایران، مردمِ بسیاری به داروخانه ها مراجعه کرده و به دنبال خرید اقلام بهداشتی نظیر ماسک، دستکش های بهداشتی، ژل های ضدعفونی کننده و الکل بودند. این روند تا جایی پیش رفت که بسیاری از کشورهایی که با ویروس کرونا دست و پنجه نرم می کردند در زمینه این اقلام اعلامِ کمبود کردند. در چین، دولت این کشور از کمبود شدید ماسک خبر داد و بسیاری از کشورها از جمله ایران، به این کشور ماسک اهدا کردند. در ایران نیز در همان روزهای ابتدایی شیوع کرونا، از نایاب شدن ماسک و فروخته شدنِ آن در بازار سیاه به قیمت های گزاف صحبت می شد. ایتالیا و حتی آمریکا نیز از کمبود ماسک و همچنین ژل ضدعفونی کننده خبر داده اند. مجموعِ این موارد موجب شد تا بازارِ محصولات بهداشتی در جهان بسیار داغ شود. به حدی که پس از شیوع گسترده ویروس کرونا در چین، برخی منابع اقتصادی اعلام کردند ارزشِ سهام یک شرکتِ ژاپنیِ تولید ماسک، به بیش از 6 برابر افزایش پیدا کرده است.
*بازار شایعه و درمان های سنتی
ناشناخته بودن ویروس کرونا و قدرت اپیدمیکِ بالای آن، وحشت زیادی را در میان افکار عمومی کشورهای مختلف جهان ایجاد کرده است. در این میان، عده ای با انگیزه ها و دلایل مختلف، اقدام به رواج شایعات به خصوص در عرصه مجازی کرده اند. انگیزه برخی از این افراد و گروه ها از رواج شایعات، فرصت طلبی اقتصادی است. به عنوان مثال می توان به تبلیغاتی در فضای مجازی در کشور چین اشاره کرد که روغن مار را پادزهر ویروس کرونا معرفی می کرد، و یا برخی با توصیه به مردم مبنی بر مصرفِ برخی اقلام گیاهی سعی داشتند در این زمینه سودجویی کنند. با این حال، برخی نیز با رواج شایعه ها سعی داشتند مقاصد سیاسی خاصی را دنبال کنند. مثلا برخی برای تضعیف چین، در عرصه فضای مجازی اقدام به رواج شایعاتی نظیرِ اینکه ویروس کرونا در یک آزمایشگاهِ ویروس شناسی در شهر ووهان چین ساخته شده و از آنجا به بیرون نشت کرده و یا این ویروس توسط جاسوسان چینی از کانادا به ووهان قاچاق شده تا برای ساخت یک سلاح بیولوژیک از آن استفاده شود، اقدام کرده اند. با این همه، هیچ کدام از این شایعات و تئوری های توطئه درست نبوده اند و صرفا ابزارِ برخی افراد و گروه ها جهت تامین منافعشان بوده اند.
در این راستا، بسیاری از متخصصانِ عرصه روانشناسی نسبت به تبعات بسیار مخرب و منفی رواج شایعات و تئوری های توطئه هشدار داده اند. آن ها به طور خاص گفته اند: شایعات می توانند دو نتیجه بسیار منفی با خود به همراه داشته باشند: اول، آن ها می توانند مردم را به خودسری در مسائل پزشکی و بهداشتی رهنمون کنند که این امر بسیار خطرناک است. مثلا شایعه ای که اخیرا در فضای مجازی در آمریکا رواج گسترده ای یافته این است که اگر افراد مایع سفید کننده مصرف کننده، به کرونا مبتلا نخواهند شد. از سویی، شایعات موجبِ بی اعتمادی مردم به مسوولان بهداشتی در کشورهایشان می شوند و این مساله منجر به این می شود که آن ها به جایِ اجرا کردنِ اصولِ درست بهداشتی و درمانی، به توصیه های غیرکارشناسان دوستان و نزدیکان و افراد ناشناخته در فضای مجازی متمایل شوند. کاملا واضح است که این مساله تاثیری به شدت منفی بر سلامت افراد دارد.
از سوی دیگر، داغ شدن بازار شایعه در عرصه فضای مجازی، بر اختلافات و انشقاقات اجتماعی نیز تاثیری مستقیم برجا می گذارد. مثلا در خودِ چین، گزارش های زیادی از بدرفتاری مردم استان های مختلف این کشور با اهالی استان هوبئی و شهر ووهان(که ویروس کرونا از آنجا شیوع پیدا کرد)، گزارش شده است. در همین راستا، در کشورهایی نظیر آمریکا نیز موارد متعدد بدرفتاری کلامی و فیزیکی نسبت به اتباع کشور چین(و به طور کلی آسیای شرقی) گزارش شده است. این در حالی است که در شرایط کنونی، انجامِ اقداماتِ انتقام جویانه که از هیچ پشتوانه منطقی برخوردار نیستند، نه تنها به حل بحرانِ شیوع ویروس کرونا کمک نمی کنند بلکه بر پیچیدگی هر چه بیشترِ بحران می افزایند. تصور کنید اگر مردم در ایران و ایتالیا، رفتارهای منفی و نادرستی را در مورد اهالی شهرهای “قم” و “لمباردی” که مراکز اصلی شیوع ویروس کرونا در این کشورها بوده اند نشان دهند، نه تنها مشکلی حل نخواهد شد بلکه بخش زیادی از تلاش ها برای مقابله با ویروس کرونا، صرفِ حل و فصل اختلافات و تنش های بیهوده ای خواهد شد که هیچ نتیجه ملموسی را به بار نمی آورند. نباید فراموش کرد که مردم این شهرها خود قربانیِ شیوع ویروس کرونا هستند و نیاز به کمک دارند.
در این راستا، شبکه های اجتماعی نظیر “فیس بوک” و “توئیتر”، با توجه به گسترش شایعات در مورد ویروس کرونا اعلام کرده اند که امکاناتی را در شبکه های اجتماعی خود تعبیه کرده اند تا اطلاعات غلط در مورد ویروس کرونا به صورت خودکار حذف شود و در مقابل، مخاطبان امکان دسترسی به اطلاعات درست را داشته باشند. فیس بوک گفته است که لینک هایی را به مخاطبانی که در زمینه کرونا جستجو می کنند ارائه می کند که آن ها را به طور مستقیم به منابع موثقی نظیر “سازمان بهداشت جهانی” و یا “سازمان کنترل و پیشگیری از بیماری هایِ ایالات متحده آمریکا” متصل می کند.
*بازارِ محصولات سرگرمی
شیوع ویروس کرونا موجب شد تا کارشناسان و صاحب نظران و همچنین مسوولان دولتی در کشورهای مختلف از مردم بخواهند خروج های غیرضروری خود را از منازلشان تا جای ممکن کاهش دهند و در خانه هایشان بمانند. این مساله موجب شد تا با توجه به جدی بودنِ ابعادِ گسترش ویروس کرونا، بسیاری از دولت ها نظیرِ چین، ایران و امارات، اقدام به تعطیلی مراکز آموزشی کرده و در بخشنامه هایی از نهادهای دولتی بخواهند تا فعالیت های خود را به صورت دورکاری ادامه دهند. امری که موجب شده تا دانش آموزان و دانشجویان و همچنین کارمندان دولتی و حتی بخش خصوصی، ساعات بیشتری را در منزل بگذرانند. تحت این شرایط، کسب و کار های مرتبط با صنعت سرگرمی در بخش هایی نظیر بازی های رایانه ای، تفریحات آنلاین و همچنین تماشای فیلم و سریال بیش از پیش گرم شده است. اخیرا شبکه خبری “سی ان ان” در گزارشی به به این مساله پرداخته و از سود قابل توجه شرکت هایِ بازی های رایانه ای و همچنین شرکت هایی که به عرضه محصولات سینمایی می پردازند(نظیر نت فلیکس) اشاره کرده است. در ایران نیز شاهد همین روند هستیم. به طور خاص، دولت در ایران با پخش برنامه های تلویزیونی پرطرفدار سعی داشته شادی را در بحبوحه شیوع کرونا به مردم تزریق کند و از تضعیف روحیه عمومی در این رابطه جلوگیری کند.
منبع : الف
