پس از التهاب بازار و نوسان‌های شدید نرخ ارز که گاه به چند هزار تومان در یک روز می‌رسید، سیاست‌ها و ابزارهای متعددی توسط دولت به کارگرفته شد تا تعادل به بازار بازگردد که از مهمترین آنها سامانه نیما بود.

سامانه نیما از طریق ساماندهی عرضه و تقاضای ارز در بخش تجارت خارجی توانست آرامش را به بازار ارز بازگرداند. بر این اساس، نیما با شناسایی و ثبت نیازهای ارزی واقعی واردکنندگان، جلوی تقاضاهای کاذب و غیرواقعی را گرفت.

همچنین با الزام صادرکنندگان به عرضه ارز در سامانه نیما، روند تامین ارز نیز شفاف شد که البته این کار به سختی صورت گرفت.

صادرکنندگان که بخشی از آنها صادرکنندگان خصولتی نیز بودند در مقابل عرضه ارز در نیما و بازگرداندن ارز، مقاومت می‌کردند به طوری که شماری از آنها تلاش داشتند ارز صادراتی را در خارج از کشور صرف کارهای غیر اقتصادی کنند.

اما با تاکید دولت و اتخاذ راهکارهای سخت‌گیرانه توسط بانک مرکزی و نهادهای ذیربط که گاه به تنبیه، توبیخ و معرفی متخلفان به دستگاه قضایی منتهی شد، صادرکنندگان متخلف ناچار به عرضه ارز در نیما شدند.

سامانه نیما از نیمه نخست پارسال پس از تعدیل سیاست‌های ارزی دولت به عنوان مرجع تعیین نرخ خرید و فروش حواله‌های ارزی تعیین شد.

با وجود گمانه زنی‌هایی که درباره احتمال کنار گذاشتن سامانه نیما پس از راه‌اندازی بازار متشکل ارزی مطرح شده، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که به دلیل تفاوت ماهیت کار سامانه نیما و بازار متشکل، این دو بازار به صورت جداگانه و موازی به کار خود ادامه خواهند داد.

بازار متشکل ارز قرار است به معاملات فیزیکی اسکناس اختصاص یابد اما در سامانه نیما تنها حواله‌های ارزی خرید و فروش خواهد شد.

فراز و نشیب عرضه ارز صادراتی در سال‌های ۹۷ و ۹۸

در سال ۹۷ (مرداد تا اسفند ۹۷) در مجموع ۱۱ میلیارد و ۱۹۰ میلیون یورو ارز در نیما عرضه شد، اما در سال ۹۸ با تثبیت جایگاه سامانه نیما و افزایش سخت‌گیری‌ها برای بازگشت ارز صادراتی، حجم عرضه‌ها در این سامانه رو به افزایش گذاشت به طوری که از ابتدای فروردین تا ۱۲ بهمن امسال حدود ۱۴ میلیارد و ۳۷ میلیون یورو در نیما به فروش رسید.

بیشترین عرضه ارز صادراتی در عمر ۱۹ ماهه سامانه نیما مربوط به اسفند ۹۷ است که در آن، دو میلیارد و ۷۳۸ یورو به فروش رسید. پس از آن بیشترین عرضه ها به اردیبهشت ۹۸ با دو میلیارد و ۱۵۱ میلیون یورو و مهر ۹۷ با یک میلیارد و ۹۹۹ میلیون یورو بوده است.

کمترین میزان عرضه ارز صادراتی نیز در مرداد ۹۷ یعنی نخستین ماه آغاز عرضه در سامانه نیما با ۵۳۶ میلیون یورو ثبت شده است. پس از آن، کمترین عرضه در مرداد ۹۸ با ۹۲۷ میلیون یورو و آذر ۹۷ با ۹۲۹ میلیون یورو صورت گرفته است.

جزییات کارنامه ۱۹ ماهه سامانه نیما

نگاهی به کارنامه ۱۹ ماهه سامانه نیما نشان می‌دهد که در این مدت (مرداد ۹۷ تا ۱۲بهمن ۹۸) مجموع فروش ارز صادراتی حدود ۲۵ میلیارد و ۲۲۸ میلیون یورو شده است.

به گزارش ایرنا، عرضه حواله های ارز صادراتی در سامانه نیما از مرداد۹۷ آغاز شد که طی آن ۵۳۶ میلیون یورو ارز به فروش رسید.

در شهریور ۹۷ یک میلیارد و ۴۷۲ میلیون یورو، مهرماه یک میلیارد و ۹۹۹ میلیون یورو، آبان‌ماه یک میلیارد و ۲۶۵ میلیون یورو و آذر ۹۷ حدود ۹۲۹ میلیون یورو ارز در نیما در معرض فروش قرار گرفت.

میزان فروش ارز صادراتی در نیما در ماه‌های پایانی ۹۷ روندی افزایشی یافت به طوری که در دی ۹۷ یک میلیارد و ۶۳  میلیون یورو، بهمن‌ماه یک میلیارد و ۱۸۹ میلیون یورو و اسفند ۹۷ معادل ۲  میلیارد و ۷۳۸ میلیون یورو ارز صادراتی از طریق نیما فروخته شد.

سامانه نیما، سال ۹۸ را با عرضه یک میلیارد و ۲۷۳ میلیون یورو در فروردین ماه آغاز کرد که در اردیبهشت ماه به ۲ میلیارد و ۱۵۱ میلیون یورو افزایش یافت.

در خرداد ۹۸ معادل یک میلیارد و ۲۴۱ میلیون یورو، تیر ۹۸ یک میلیارد و ۳۳۸ میلیون یورو، مردادماه ۹۲۷ میلیون یورو و شهریور امسال یک میلیارد و ۲۵ میلیون یورو ارز صادراتی در نیما عرضه شد.

حجم عرضه ارز در مهر ۹۸ به یک میلیارد و ۵۵۰ میلیون یورو و آبان‌ماه به یک میلیارد و ۲۵۲ میلیون یورو رسید.

به دلیل سهمیه بندی بنزین و وقوع اغتشاشات و ناآرامی‌در برخی مناطق کشور و به تبع آن، قطعی و اختلال در اینترنت، حجم معاملات سامانه نیما در آبان امسال کاهش داشت.

در آذر ۹۸ میزان فروش ارز در نیما معادل یک میلیارد و ۳۸۱ میلیون یورو و دی‌ماه یک میلیارد و ۵۳۰ میلیون یورو شد.

بررسی عملکرد سامانه نیما نشان می‌دهد که از اول تا ۱۲ بهمن امسال نیز  ۳۷۰ میلیون یورو ارز صادراتی فروخته شده است.

ارزش ۱۳ هزار و ۵۰۰ تومانی فروش حواله‌های یورو

نرخ فروش هر حواله یورو اکنون به حدود ۱۳ هزار و ۴۹۹ تومان رسیده است. حواله هر دلار نیز حدود ۱۲ هزار و ۲۰۰ تومان فروخته می‌شود.

میانگین نرخ فروش دلار در بازار ثانویه ۱۲ هزار و ۳۹۱ تومان شده است.

افزایش عرضه در نیما با کاهش فاصله نرخ ارز نیمایی و بازار آزاد

در ابتدای راه‌اندازی سامانه نیما، فاصله نرخ ارز نیمایی و بازار آزاد زیاد بود که گاهی به بیش از ۶ هزار تومان می‌رسیدکه این موضوع باعث کاهش انگیزه عرضه ارز در نیما می‌شد، به طوری که آنها به هر شیوه قانونی و غیرقانونی متوسل می‌شدند که بتوانند ارز خود را به نرخ آزاد به فروش برسانند.

اما به تدریج این فاصله کاهش یافت و این دغدغه برطرف شد؛ پس از کاهش فاصله ارز نیمایی با ارز آزاد، حجم زیادی از حواله‌های ارزی صادرکنندگان پتروشیمی و غیر پتروشیمی به سوی سامانه نیما سرازیر شد.