جعل مدرک تحصیلی دانشگاهی و غیردانشگاهی

جعل مدارک تحصیلی و اساساً جعل مدارک رسمی و عادی باعث می‌شود که در میان مردم اعتماد به درستی و اصالت اسناد کم شود و این به همه روابط موجود در جامعه آسیب جدی می‌زند؛ ازاین‌رو قانون‌گذار هرگونه جعل اسناد عادی و رسمی یا به‌کارگیری از آنها را ممنوع کرده و برای هر دو (جعل یا استفاده) مجازات در نظر گرفته است. البته قبلاً با شنیدن جعل بیشتر به یاد جعل پول، چک و اوراق بهادار می‌افتادیم اما امروزه متاسفانه جعل مدرک تحصیلی زیاد شده است و حتی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری سامانه اینترنتی استعلام مدرک تحصیلی را ایجاد کرده است.

در این مطلب درباره تعریف جرم جعل اسناد و انواع آن و سپس جعل مدرک تحصیلی دانشگاهی و غیردانشگاهی و مجازات آن صحبت می‌کنیم.

جعل اسناد عادی و رسمی

اگر درباره اصالت اسناد در روابط کاری خود ابهام یا سؤالی دارید با گفتگوی آنلاین از متخصصان حقوقی بنیاد وکلا بپرسید و جواب دقیق و فنی آن را  بشنوید.

در این قسمت ابتدا و کوتاه سند و جعل سند را تعریف می‌کنیم و سپس به سراغ جرم جعل مدرک تحصیلی می‌رویم.

● سند عادی و رسمی چیست؟

سند فقط آنی نیست که در دادگاه ارائه می‌شود بلکه هر نوشته‌ای که حقیقت و اصالت دارد و می‌توان به آن استناد کرد سند است و فرقی نمی‌کند از سند به شکل بایگانی و یادآوری یا در صورت اختلاف و برای داوری استفاده شود. حتی نوشته‌های دستی ثبت بدهی یا پرداخت آن که طرفین آن را امضا کرده باشند سند است اما مانند چک، سفته و مبایعه‌نامه‌های بنگاه املاک و ماشین یک سند عادی در مقابل سند رسمی هستند. بنابراین سند دو نوع رسمی و عادی دارد. سند رسمی طبق قانون مدنی نوشته‌ای است که در دفاتر اسناد رسمی یا توسط مأمور دولت و با رعایت تشریفات قانونی (و نه فقط استفاده از سربرگ رسمی و تایپ محتوا) و در حدود صلاحیت مأمور تنظیم شده باشد؛ مانند شناسنامه، گذرنامه و مدرک تحصیلی.

● تعریف جعل اسناد عادی و رسمی

جعل اسناد فقط ساختن اسناد نیست و تنها شامل اسناد رسمی نمی‌گردد، بلکه جعل عبارت است از:

۱. ساختن سند، مهر و امضای اشخاص حقیقی و حقوقی با جایگاه عادی یا رسمی، یا استفاده بدون اجازه مهر این اشخاص؛

۲. هر تغییر آگاهانه در سند عادی و رسمی از طریق خراشیدن، تراشیدن، قلم بردن، الحاق، الصاق، محو کردن، ثبت کردن و…؛

۳. استفاده بدون اجازه صاحب سند و نسبت دادن اصالت آن به خود، چه برای منفعت خود یا دیگران با حتی ضرر و زیان رساندن به دیگران.

البته امروزه ابزار جعل تغییر کرده و دیجیتالی و به اصطلاح فتوشاپی شده است اما ماهیت آن یکی است؛ یعنی جا زدن سند غیر واقعی به جای سند اصیل. همچنین در قانون، به صورت مستقل و تک ماده، تعریفی از جعل بیان نکرده است و آنچه در تعریف جعل آمد برگرفته از تعاریفی است که اهل فن از مفاد و مصادیق این جرم در مواد قانونی استخراج کرده‌اند.

یک نکته دقیق درباره جعل این است که جعل می‌تواند هنگام ثبت و نوشتن سند هم رخ دهد و در سند مطالب خلاف واقع نوشته شود که به آن جعل معنوی می‌گویند. در موضوع بحث ما که مدرک تحصیلی است ممکن است از روی عمد نه سهو، محتوایی غیرواقعی ثبت شود و جرم جعل اتفاق بیفتد.

موضوع جعل اسناد گاهی خیلی پیچیده است و اگر در این زمینه با مشکلات حقوقی روبرو هستید بهتر است با مشاوره حقوقی تلفنی بنیاد وکلا نظرات متخصصان حقوقی و حرفه‌ای را بشنوید و به بهترین راهکار قانونی برسید.

● مجازات جعل یا استفاده از سند مجعول

همیشه جاعل سند همان استفاده‌کننده آن نیست. به همین دلیل با دو نوع جرم روبرو هستیم: ۱. جعل سند و ۲. استفاده از سند جعلی. قانون‌گذار برای هر دو مورد جعل سند و استفاده از آن مجازات تعیین کرده که در مواد ۵۲۴ تا ۵۴۱ قانون مجازات اسلامی آمده است؛ مانند جعل یا استعمال جعلی احکام، امضا،‌ مهر، فرمان یا دست‌خط مقام‌ رهبری، رؤسای سه قوه و دیگر مقامات رسمی یا مثل جعل اسکناس که دو حالت مفسد فی الارض و محارب دارد یا کمتر از آن.

مجازات جعل مدرک تحصیلی دانشگاهی

ماده ۵۲۷ قانون مجازات اسلامی به جعل مدرک تحصیلی دانشگاهی یا استفاده از روی علم به جعلی بودن آنها اختصاص دارد و آن را در چهار نوع فرض کرده است:

۱. جعل مدرک اشتغال به تحصیل.

۲. جعل مدرک فارغ‌التحصیلی.

۳. جعل تأییدیه یا ریز نمرات تحصیلی.

۴. جعل ارزش‌نامه‌های تحصیلات خارجی.

همچنین طبق این ماده، سه مورد اول شامل دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی‌ و تحقیقاتی داخل یا خارج از کشور می‌شود و داخلی یا خارجی بودن محل تحصیل مدارک جعلی تفاوتی در حکم و مجازات ندارد.

و اما مجازاتی که در این ماده ذکر شده این است که علاوه بر جبران خسارات وارد شده، مجرم یا مجرمان به ۱ تا ۳ سال حبس محکوم می‌شوند.

نکته دیگر اینکه مجازات حبس این ماده جزو موارد مصوبه مورخ ۱۳۹۹/۱۲/۲۵ هیات وزیران نیست و به جزای نقدی تبدیل نمی‌گردد.

همچنین قسمت دوم ماده ۵۲۷ درباره جعل مدارک توسط کارکنان دولتی یا سازمان‌های وابسته به دولت یا نهادهای عمومی است که در صورتی که آنها به صورت مستقیم اقدام به جعل کنند یا به هر نحوی در آن مشارکت داشته باشند به حداکثر مجازات این ماده محکوم می‌شوند؛ یعنی ۳ سال حبس.

مجازات جعل مدارک تحصیلی غیردانشگاهی

درباره جعل مدارک تحصیلی پیش از دانشگاه مانند دیپلم، مدارک تحصیلی حوزوی و دیگر مدارک مؤسسات آموزشی غیردانشگاهی به ماده ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی استناد و عمل می‌شود:

«هر کس در اسناد یا نوشته‌های غیر رسمی، جعل یا تزویر کند یا با علم به جعل و تزویر، آنها را مورد استفاده قرار دهد، علاوه بر جبران‌ خسارت وارده، به حبس از ۶ ماه تا ۲ سال یا به ۳ تا ۱۲ میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد».

البته جزای نقدی این ماده بر اساس مصوبه مورخ ۱۳۹۹/۱۲/۲۵ هیأت وزیران به ۲۵ تا ۱۰۰ میلیون ریال افزایش یافته است.

و در آخر اینکه اگر از طریق جعل سند به شما ظلم و ستمی شده است و می‌خواهید اقدام قانونی کنید یا اینکه در مسیر دادگاهی آن قرار دارید، تنظیم اوراق قضایی آن را، مثل تنظیم شکوائیه و لایحه دفاعیه، به متخصصان حقوقی بنیاد وکلا بسپارید تا از شما بهترین و سریع‌ترین پشتیبانی صورت بگیرد.