چالش‌های مجازی مرگبار در کمین دانش‌آموزان!
به‌تازگی پلیس فتا با انتشار اطلاعیه‌ای درباره ارسال پیام‌های چالش قاتلی به نام مومو که دانش آموزان را هدف گرفته، هشدار داد؛ آگاهی از ماهیت این چالش‌ها نقش مهمی در مقابله با آنان دارد که در این گزارش به صورت مختصر به آن پرداخته شود.
به گزارش تسنیم؛ در پی گسترش آموزش مجازی و حضور بیش از پیش کودکان و نوجوانان در فضای مجازی، پلیس فتا در اطلاعیه‌ای نسبت به ارسال پیام‌های چالش خطرناک مومو (Momo Challenge) به خانواده‌ها هشدار داد.
سرهنگ علی‌محمد رجبی؛ رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرائم سایبری پلیس فتا در این باره گفته بود: «در روزهای اخیر دوباره شاهد مطرح شدن چالش مومو در سطح برخی استان‌های کشور به خصوص استان‌های جنوبی بوده‌ایم و برخی کاربران که بیشتر آنها دانش‌آموز بوده‌اند پیام‌هایی حاوی محتوا و تصاویر مومو دریافت کرده‌اند؛ دریافت پیام‌ها و کلیپ‌های چالش مومو بیشتر از طریق اپلیکیشن واتساپ صورت گرفته است».
در مصاحبه دیگری، سرهنگ رامین پاشایی معاون اجتماعی پلیس فتا نیز ایجاد برخی مزاحمت‌ها برای دانش‌آموزان مشابه با چالش مومو را تایید و اعلام کرد: «متاسفانه طبق گزارش‌های دریافتی از برخی خانواده‌ها و بررسی‌های کارشناسان پلیس فتا، متوجه شده‌ایم که افرادی در داخل و خارج از کشور از فضای ایجاد شده درباره چالش مومو سوءاستفاده کرده‌اند و تصاویر مومو را روی پروفایل واتساپ خودشان قرار می‌دهند. سپس با کاربران مدنظر خود که اغلب دانش‌آموزان هستند تماس می‌گیرند و آنها خانواده‌هایشان را نگران می‌کنند. با کاربران صحبت می‌کنند، متن خاصی برایشان می‌فرستند و آنها را دعوت به برخی چالش‌های خطرناک می‌کنند. بعد از این مرحله تهدید می‌کنند که اگر کاری را که از آنها خواسته شده است، انجام ندهند، موبایلشان هک میشود یا فردی می‌آید و آنها را به قتل می‌رساند؛ هیچ مدرکی وجود ندارد که بگوییم واقعاً چالش مومو در کشور ما فعال شده است، حرف‌هایی که در این باره زده میشود شایعه است، همان‌طور که درباره نهنگ آبی هم این شایعه‌ها را مطرح می‌کردند.»
اعلام این هشدارها که جزو وظایف پلیس و به منظور حفاظت از جان شهروندان صورت می‌پذیرد، لزوم توجه بیشتر خانواده‌ها و مدارس را برای جلوگیری از حضور بی‌دفاع کودکان و نوجوانان در فضای مجازی یادآوری می‌کند؛ در این مطلب با هدف آگاهی‌رسانی به والدین به بررسی مختصر این موضوع پرداخته خواهد شد.
مومو چگونه کار می‌کند؟
مومو چالش مرگباری است که کودکان و نوجوانان را هدف گرفته و با استفاده از دستکاری روانشناختی (Psychological Manipulation)، قربانیان را مرحله به مرحله به خودکشی نزدیک می‌کند؛ بستر اصلی فعالیت این چالش قاتل، پیام‌رسان WhatsApp است اما در Facebook ،YouTube و Twitter نیز حضور دارد؛ پروفایل کاربری این چالش تصویر دلهره‌آوری دارد که مربوط به مجسمه‌ای ژاپنی با شکل ظاهری نیمی زن و نیمی پرنده با چشمانی از حدقه بیرون زده است. این مجسمه توسط Keisuke Aisawa در شرکت Link Factory که در زمینه تولید فیلم‌های ژانر وحشت فعالیت دارد، ساخته شده و نخستین بار در سال 2016 میلادی در نمایشگاهی در توکیو رونمایی شده است.
این چالش قاتل در جولای 2018 (تیرماه 1397) پس از کشف جسد دختری 12 ساله در شهر بوینس آیرس کشور آرژانتین مورد توجه قرار گرفت و سرآغاز شناسایی موارد دیگری در سایر کشورها شد؛ چالش مومو با ارسال پیامی در پیام‌رسان واتساپ حاوی تصویر یا ویدئویی وحشتناک و آزاردهنده به قربانی آغاز شده و با پاسخ قربانی و همزمان سرقت اطلاعات وی از تلفن همراه و رایانه ادامه پیدا می‌کند.
همان‌طور که اشاره شد مراحل ابتدایی این چالش با پاسخ قربانی به پیام‌های مومو و دریافت و تماشای تصاویر و ویدئوهای وحشتناک (Horror) آغاز و با باور واقعی بودن این چالش توسط قربانی، مرحله به مرحله بر خطرناک بودن فعالیت‌ها افزوده میشود؛ در مراحل انتهایی این چالش دستوراتی برای آسیب زدن به نزدیکان، خودزنی و خودکشی به قربانی دیکته شده و از وی خواسته میشود از نتیجه کار خود تصویر تهیه و ارسال کند؛ در صورت امتناع قربانی از اجرای دستورات، با استفاده از اطلاعاتی که قبلاً از کاربر به سرقت رفته یا به تدریج گردآوری شده، برای وی پیام‌های تهدیدآمیز ارسال میشود! این تهدیدات شامل انتشار گسترده این اطلاعات یا تهدید به قتل فرد و خانواده‌اش است.
نهنگ آبی، شروع کار چالش‌های قاتل
شاید بتوان گفت چالش نهنگ آبی (Blue Whale Challenge) نخستین چالش قاتل شناخته شده برای عموم است؛ این چالش توسط دانشجوی 21 ساله رشته روانشناسی در سال 2013 میلادی در کشور روسیه با نام f57 طراحی و بهینه‌سازی تکنیک‌های این چالش تا تبدیل آن به چالش خودکشی نهنگ آبی ادامه یافت. در این چالش قربانیان در یک گروه مجازی عضو شده و در 50 روز، 50 دستور را اجرا می‌کنند؛ از اقداماتی نظیر نقاشی تصویر نهنگ آبی، دیدن فیلم‌های وحشتناک و تغییر ساعات خواب، به کشتن حیوانات، رگ‌زنی، طراحی مکان خودکشی و در نهایت خودکشی می‌رسند.
قربانی برای اثبات انجام دستورات باید تصویری از نتیجه کار خود ارسال کند؛ تلاش برای حفظ جایگاه در گروه و تشویق توسط اعضای آن و تهدید به افشای اطلاعات، ارکان سازوکار پاداش و تنبیه برای ادامه فعالیت قربانیان است؛ افرادی که از اجرای دستورات امتناع کنند با پیام‌های تهدیدآمیز در خصوص انتشار اطلاعات همچنین قتل خود و خانواده‌هایشان مواجه می‌شوند.
این چالش نخستین بار پس از انتشار عکس خداحافظی و خودکشی دختر 17 ساله روس در نوامبر سال 2015 میلادی (آبان ماه 1394) مورد توجه قرار گرفت؛ طراح این چالش قاتل، در سال 2017 میلادی در شهر سنت پترزبرگ کشور روسیه دستگیر و محاکمه شد.
راهکارهای مبارزه با چالش‌های قاتل
دستکاری روانشناختی و القای خشونت‌های مرگبار به کودکان و نوجوانان تنها محدود به این چالش‌ها نبوده بلکه بازی‌های رایانه‌ای ژانر وحشت را نیز شامل میشود؛ این بازی‌ها که خشونت بالایی را به روان کودکان و نوجوانان تزریق می‌کنند، روزبه‌روز پیشرفته‌تر شده و حتی در برخی موارد حین انجام بازی با پرسیدن سؤالاتی از کاربر، محتوای خشن سازگار با روحیات وی در اختیارش قرار می‌گیرد.
«آگاهی‌رسانی و حضور فعال» خانواده‌ها و مدارس نقشی اساسی در مبارزه با این قاتلان مجازی دارد؛ گفتگوی مرتب والدین و معلمان با کودکان و نوجوانان به نحوی که آنها بتوانند به راحتی و بدون ترس مشکلات و مسائل خود را مطرح کنند، کنترل دسترسی کودکان و نوجوانان به فضای مجازی و حضور والدین هنگام استفاده از آن، آموزش نحوه عدم شرکت در کارها تحت تاثیر دیگران و نه گفتن، نظارت بر بازی‌های رایانه‌ای، تصاویر و فیلم‌هایی که کودکان و نوجوانان از آن استفاده می‌کنند، از جمله اقداماتی هستند که می‌تواند برای مقابله با این معضل موثر باشد.
