به گزارش پایگاه خبری تفاهم آنلاین ،عباس ضیایی نیری؛ تحلیلگر اقتصادی در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایبنا، گفت: بانک‌ها در اقتصاد مدرن نه‌تنها واسطه‌ای برای انتقال منابع مالی هستند بلکه به مثابه ستون فقرات رشد اقتصادی و موتور محرک تولید عمل می‌کنند.

وی یادآور شد: یکی از چالش‌های اصلی اقتصاد ایران در سال‌های اخیر، ناکارآمدی نظام بانکی در تخصیص منابع و انحراف اعتبارات به سمت فعالیت‌های غیرمولد بوده است. یکی از راهکار‌های بنیادین برای اصلاح این وضعیت، تخصصی‌سازی بانک‌ها است. این سیاست به معنای تمرکز هر بانک بر حوزه‌ای مشخص (مانند کشاورزی، مسکن، صنعت، تجارت یا فناوری‌های نوین) و طراحی خدمات و محصولات متناسب با همان حوزه است.

این کارشناس خاطرنشان کرد: رهبر انقلاب نیز بار‌ها بر ضرورت هدایت اعتبارات بانکی به سمت تولید و پرهیز از سفته‌بازی و سوداگری تأکید کرده‌اند؛ موضوعی که بدون اصلاح ساختار بانکی و حرکت به سمت تخصصی‌سازی تحقق پیدا نمی‌کند.

ضیایی ادامه داد: تخصصی‌شدن بانک‌ها به معنای عبور از رویکرد «یک سیاست برای همه» و حرکت به سمت «راهکار‌های خاص برای بخش‌های خاص» است. در این الگو، هر بانک ضمن تمرکز بر یک بخش اقتصادی، منابع و مهارت کارشناسی خود را در همان مسیر تجهیز می‌کند.

الزامات تخصصی شدن بانک‌ها

این تحلیلگر اقتصادی در ادامه، ضرورت‌های کلیدی تخصصی‌سازی بانک‌ها را تشریح کرد:

هم‌راستایی با تحولات جهانی: در سطح بین‌الملل، بانک‌ها روزبه‌روز در حال حرکت به سمت تخصصی‌شدن هستند؛ به‌ویژه در حوزه‌هایی، چون فین‌تک، بانکداری سبز، بانک‌های توسعه‌ای و بانک‌های سرمایه‌گذاری. این مدل با استاندارد‌های نظارتی و مالی جهانی هم‌خوانی بیشتری دارد و ایران برای هماهنگ شدن با این روند، چاره‌ای جز اصلاح ساختار بانکی ندارد.

افزایش بهره‌وری اقتصادی: زمانی که بانک‌ها به شکل تخصصی عمل کنند، امکان تحلیل دقیق ریسک، طراحی ابزار‌های متناسب و تأمین مالی هدفمند فراهم می‌شود و این امر بهره‌وری کل اقتصاد را ارتقا می‌دهد.

ضرورت راهبردی برای ایران: در شرایط کنونی اقتصاد ایران که با تحریم‌ها، محدودیت منابع ارزی و تورم مزمن مواجه است، توزیع بهینه منابع مالی یک ضرورت حیاتی است. بانک‌های عمومی و غیر تخصصی غالباً منابع را به سمت فعالیت‌های سفته‌بازانه سوق داده‌اند، در حالی که تخصصی‌سازی این منابع را به سمت تولید و سرمایه‌گذاری مولد هدایت خواهد کرد.

خروج از سیاست‌های یکسان‌سازی: کارشناسان این حوزه تأکید می‌کنند که نظام فعلی بانکی بر مبنای یک مدل یکسان برای همه بخش‌ها بنا شده است؛ حال آنکه بخش کشاورزی، صنعت یا مسکن هر یک نیازها، ریسک‌ها و اولویت‌های خاص خود را دارند. حرکت به سمت تخصصی‌سازی به معنای ایجاد «راهکار‌های خاص برای بخش‌های خاص» است که موجب می‌شود بهره‌وری کلان اقتصاد افزایش یافته و هر بخش در مسیر توسعه خود گام بردارد.

این کارشناس در ادامه یادآور شد: یکی از مهم‌ترین کارکرد‌های بانک‌های تخصصی، تخصیص بهینه منابع مالی است. در این مدل، بانک کشاورزی تمرکز خود را بر توسعه فناوری‌های نوین زراعی و حمایت از کشاورزان قرار می‌دهد، بانک صنعت و معدن از صنایع مادر و پروژه‌های کلان حمایت می‌کند و بانک مسکن می‌تواند سیاست‌گذار و مجری اصلی تأمین مالی بخش مسکن باشد.

مزیت‌های بانک‌های تخصصی

ضیایی گفت: تخصصی شدن بانک‌ها مزایای زیادی دارد، اولین مزیت هدایت منابع به سمت تولید است که منابع مالی به جای ورود به بازار‌های غیرمولد مانند ارز، طلا و املاک لوکس، به سمت تولید و اشتغال‌زایی هدایت می‌شوند.

وی تصریح کرد: مزیت دوم، کنترل تورم و رشد پایدار است، چراکه وقتی منابع در بخش تولید به‌کار گرفته شوند، عرضه کالا و خدمات افزایش یافته و فشار تورمی کاهش می‌یابد. از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری در بخش‌های اولویت‌دار زمینه‌ساز رشد پایدار خواهد بود.

این کارشناس اقتصادی افزود: مزیت سوم، کاهش ریسک سیستماتیک است. در مدل فعلی، عملکرد نامناسب یک بانک می‌تواند کل سیستم بانکی را دچار اختلال کند. اما در الگوی تخصصی، ریسک‌ها به‌صورت بخشی مدیریت شده و از سرایت مشکلات به کل شبکه بانکی جلوگیری می‌شود.

ضیایی خاطرنشان کرد: مزیت چهارم افزایش سرمایه‌گذاری در بخش‌های راهبردی است، برای نمونه، در شرایطی که ایران نیازمند جهش تولید در صنایع دانش‌بنیان است، بانک تخصصی نوآوری می‌تواند با طراحی بسته‌های مالی خاص، سرمایه‌گذاری خطرپذیر و حمایت از استارتاپ‌ها را تسهیل کند.

او بیان کرد: مزیت پنجم این است که نظارت بر بانک‌های تخصصی برای بانک مرکزی ساده‌تر و کارآمدتر خواهد بود. زیرا هر بانک چارچوب فعالیت مشخص دارد و ارزیابی عملکرد آن قابل اندازه‌گیری و مقایسه است.این کارشناس اقتصادی یاد آور شد: مزیت ششم افزایش شفافیت و کاهش فساد است، زیرا تخصصی‌سازی موجب می‌شود هرگونه انحراف منابع به‌سرعت آشکار شود. مثلاً اگر بانک مسکن به جای حمایت از ساخت‌وساز، منابع را به فعالیت‌های سفته‌بازانه اختصاص دهد، تخلف به وضوح قابل ردیابی است.

ضیایی افزود: مزیت هفتم ایجاد چارچوب نظارتی خاص است، یعنی بانک مرکزی می‌تواند برای هر بانک تخصصی، مقررات ویژه تعریف کند؛ مثلاً استاندارد‌های اعتباری خاص برای بانک کشاورزی، یا الزامات سرمایه‌ای ویژه برای بانک‌های صنعتی.وی در پایان تاکید کرد: مزیت آخر، نظارت هوشمندانه‌تر بر سیستم بانکی است. تأکید می‌کنم که وقتی هر بانک حوزه مشخصی دارد، بانک مرکزی می‌تواند ابزار‌های نظارتی خود را دقیق‌تر طراحی کند؛ مثلاً در حوزه کشاورزی نظارت بر بازدهی طرح‌های زراعی، یا در حوزه فناوری و رصد سرمایه‌گذاری‌های نوآورانه است.