معمای سهام عدالت ادامه دارد
سه سال از عمر وعده آزادسازی سهام عدالت می‌گذرد و به نظر می‌رسد امسال را باید سال تحقق این وعده دانست؛ وعده‌ای که اجرایی‌شدنش آمار سهامداران بازار سرمایه را به بالای ۶۰میلیون نفر می‌رساند و امکان واگذاری تمام یا بخشی از دارایی مشمولان را فراهم می‌آورد.
از سال ۸۵ تاکنون در قالب طرح سهام عدالت سهام ۴۹شرکت سرمایه‌پذیر به ارزش ۲۶هزار میلیارد تومان به ۴۹میلیون نفر واگذار شده و آن‌طور که سازمان خصوصی‌سازی اعلام کرده ۵میلیون مشمول هنوز شبای‌بانکی خود را برای واریز سود اعلام نکرده‌اند.
دو سال پیش لایحه ساماندهی و آزادسازی این سهام از دولت به مجلس رفته تا مشمولان در قالب صندوق‌های قابل معامله برگه‌های سهام خود را دریافت کنند و حق نگهداری و یا خرید و فروش این سهام را داشته باشند تا به تعبیری مدیریت سهام به خود مردم واگذار شود. هر چند مدیران سازمان خصوصی‌سازی در آخرین وعده، آبان ماه امسال را زمان آزادسازی سهام عدالت اعلام کرده بودند در نهایت گفته شد این کار در انتظار تأیید رهبری است و حتی ممکن است در مجلس مطرح نشود.
مستقل کردن خانوارهای نیازمند و کاهش حمایت‌های مالی مستقیم دولتی به آن‌ها، سرعت بخشیدن به روند خصوصی‌سازی از طریق واگذاری سهام شرکت‌های دولتی، به کارگیری روش‌هایی سالم و شفاف برای واگذاری سهام شرکت‌ها، کوچک‌کردن دولت و افزایش تصدیگری مردمی، گسترش سهم بخش تعاون و توزیع متعادل ثروت و درآمد در کشور مهم‌ترین اهداف تعریف شده برای طرح سهام عدالت و مشمولان آن هم مددجویان کمیته‌امداد امام‌خمینی(ره) و سازمان بهزیستی(گروه تخفیف‌دار)، روستاییان و عشایر، کارگران فصلی ساختمانی، خبرنگاران، زنان سرپرست خانوار، طلاب، خادمان مساجد، کارمندان و بازنشستگان دولتی، دستگاه‌های عمومی و بازنشستگان کشوری و لشکری هستند که تاکنون سه نوبت سود عملکرد سالانه (سود ۲۰۵هزار تومانی علی‌الحساب برای دارندگان سهام کامل عدالت با ارزش اسمی یک‌میلیون تومان و سود کمتر برای سهام ۵۳۲هزار تومانی) به مشمولان پرداخت شده است.
سهام عدالت چقدر می‌ارزد؟
در ماه‌های اخیر و به‌ویژه با کرونایی شدن اقتصاد و تشدید مشکلات معیشتی طبقات محروم و آسیب‌پذیر، آزادسازی سهام عدالت و بهبود معیشت این اقشار بیش از پیش مطرح شده و حتی در اظهارنظر مقام‌های مختلف دولتی ارزش فعلی سهام یک‌میلیون تومانی بین ۶ تا ۸ برابر ارزیابی شده است.
معاون اول رئیس‌جمهور معتقد است ایران کشور ثروتمندی است و اگر در جهت رفاه مردم نتواند از این ثروت به بهترین نحو استفاده کند، اشکال از مدیران ماست. به گفته اسحاق جهانگیری مجموعه دارایی‌های کشور ۷هزار هزار میلیارد تومان است و این به غیر از منابع نفت و گاز و دارایی‌های کشور در حوزه معادن و فلزات است که ما جزو کشورهای برتر در دنیا هستیم.
وی ادامه می‌دهد: یکی از مهم‌ترین برنامه‌های وزارت امور اقتصاد و دارایی در برهه کنونی این است که مردم در مضیقه و فشار قرار نگیرند. ۴۹میلیون نفر از مردم ما دارای سهام عدالت هستند که امروز ارزش شرکت‌ها و سهام آن‌ها افزایش یافته است. ارزش یک سهم یک‌میلیونی متعلق به اقشار بی‌بضاعت امروز معادل ۸میلیون تومان شده و ارزش سهم ۵۰۰هزار تومانی سایر سهامداران نیز به ۴میلیون تومان رسیده است.
به باور وی ارزش سهام یک خانواده چهار نفره معادل ۳۲میلیون تومان شده است. در این شرایط که اگر برخی طبقات ۲ تا ۳ میلیون تومان پول وارد چرخه زندگی آن‌ها شود مشکلاتشان تا حدی مرتفع می‌شود، باید امکان فروش این دارایی فراهم شود.
سهام عدالت اصلاح و بورسی شود
یک اقتصاددان در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر در خصوص آزادسازی سهام عدالت در مقطع فعلی اقتصاد می‌گوید: سهام عدالت از مواردی است که می‌تواند نقدینگی را جذب کند و حمایت رفاهی برای کرونا نیز می‌تواند از این محل صورت بگیرد، بدون اینکه هیچ فشاری به پایه پولی بیاید، اما اول از همه باید مشکل عدم‌شمول بیش از ۳۰ میلیون نفر حل شود.
علی مروی با بیان اینکه دولت باید سبد سهام عدالت را اصلاح و این سهام را قابل معامله در بورس کند، اضافه می‌کند: اگر دولت سبد سهام عدالت را اصلاح کند و قابل معامله در بورس کند موجب می‌شود منابع به این سمت بیاید. منظور از اصلاح این است که بیش از ۳۰میلیون نفر در حال حاضر سهام عدالت ندارند. این افراد در همه دهک‌ها پخش هستند در وهله اول دولت باید با افزایش شرکت‌های سهام‌عدالت، این ۳۰ میلیون نفر جامانده را نیز اضافه کند.
به باور وی این کار می‌تواند با استفاده از افزودن برخی شرکت‌های حاضر در لیست واگذاری به سبد کل سهام عدالت باشد و سپس امکان عرضه سهام عدالت در بورس فراهم شود. وی معتقد است این اقدام را می‌توان به روش‌های مختلفی انجام داد. اگر می‌خواهیم حق مردم ضایع نشود و ارزش سهام‌های مدیریتی حفظ شود می‌توان از روش‌هایی مانند مزایده‌های بلوکی استفاده کرد.
مروی می‌گوید: اگر پیش از آزادسازی سهام‌عدالت، این اصلاحات صورت نگیرد، تبعات و مشکلات اجتماعی ناگوار ایجاد خواهد شد. در حال حاضر ارزش این سهام حدود ۸الی ۱۰ میلیون تومان شده و یک خانواده چهار نفره ممکن است حدود ۳۰ الی ۴۰ میلیون تومان نصیبش شود. فردی که در همان طبقه و وضعیت مالی است و به او سهام عدالت تعلق گرفته نشده باشد احساس تبعیض شدیدی می‌کند به همین دلیل پیش از عرضه سهام عدالت به بورس و قابل معامله کردن آن باید این ۳۰ میلیون نفر نیز وارد شوند. دولت یا باید از افراد دیگر بگیرد و به آن‌ها بدهد که این مشکل حقوقی دارد، چون آن‌ها مالک شده‌اند، راه دیگر این است که دولت شرکت‌هایی در لیست واگذاری را در بورس عرضه کند.
وی اضافه می‌کند: این کار (مشروط به خوب اجرا شدن) چند مشکل را می‌تواند همزمان حل کند. اول از همه مشکل شرکت‌های سهام عدالت را حل می‌کند. این شرکت‌ها تنها به صورت اسمی برای مردم هستند در حالی که اختیار آن‌ها در دست برخی وزرای دولتی یا خصولتی‌هاست و تبدیل به حیاط خلوت شده است. بسیاری از اوقات این شرکت‌ها به اصطلاح دوشیده شده‌اند و در زمانی که نیاز به افزایش سرمایه داشتند از آن‌ها سود بیرون کشیده شده است. بسیاری از این شرکت‌ها بخش واقعی اقتصاد هستند مانند بانک‌ها، پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها و… که این روش موجب شده به بخش واقعی آسیب برسد. به این طریق وقتی ما این‌ها را واگذار کنیم از عملکرد بد این شرکت‌ها خالص می‌شویم.
این اقتصاددان می‌گوید: نکته دوم این است که شرکت‌های دولتی معمولاً عملکرد غیرقابل دفاعی دارند و زیانده هستند. یک دهه است می‌خواهیم شرکت‌ها را واگذار کنیم که ارتقا عملکرد داشته باشند با توجه به اینکه شیوه خصوصی‌سازی‌های اخیر هم قابل دفاع نبوده این کمک می‌کند که با کمترین عوارض و فساد، واگذاری صورت گیرد و منافعش هم به خود مردم برسد و چون در سازوکار بورس است حرف و حدیثی نمی‌ماند در این صورت حمایت بزرگی از خانواده‌ها صورت گرفته است.
سهام عدالت و مزیت دسترسی به منابع حاصل از فروش دارایی‌ها
رئیس اتاق بازرگانی تهران هم در صفحه شخصی خود در فضای‌مجازی می‌نویسد: با توجه به وضعیت بازار سرمایه که تقاضا زیاد و عرضه کم شده، سهام عدالت می‌تواند بخشی از تقاضا را پوشش دهد. ۵۰ میلیون نفر سهام عدالت در اختیار دارند و متوسط ارزش سهام آن‌ها ۲۰۰هزار میلیارد تومان است. بنابراین هم جمعیت قابل توجهی درگیر موضوع سهام عدالت هستند و هم اینکه این سهام از نظر ریالی ارزش بالایی دارد.
به گفته مسعود خوانساری در شرایطی که بازار سرمایه طی یک سال گذشته دوران رشد را سپری کرده، امکان آزادسازی سهام عدالت هم فراهم آمده است و در این شرایط می‌توان سهام شرکت‌های سهام عدالت را به صورت مرحله‌ای به صندوق قابل معامله در بورس واگذار و واحدهای این صندوق را به مشمولان واگذار کرد.
به گفته وی آزادسازی سهام عدالت دو فایده مهم دارد، نخست اینکه با توجه به وضعیت بازار سرمایه که تقاضا زیاد و عرضه کم شده، سهام عدالت می‌تواند بخشی از تقاضا را پوشش دهد. فایده دوم هم مربوط به تأمین درآمد برای دارندگان سهام می‌شود، به‌خصوص اینکه اقشار کمتر برخوردار این سهام را در اختیار دارند و تلاش دولت طی دو ماهه گذشته این بوده که درآمدهایی برای آن‌ها تأمین کند. در صورت آزادسازی سهام عدالت آن‌ها از مزیت دسترسی به منابع حاصل از فروش دارایی‌هایشان بهره‌مند می‌شوند.
واگذاری سهام عدالت؛ به نفع اقتصاد کلان و خرد تمام خواهد شد
اقتصاددان دیگری هم به خبرنگار ما می‌گوید: موافق آزادسازی سهام عدالت در مقطع کنونی و تحت فشارهای معیشتی هستم و این کار را هم به نفع اقتصاد کلان و هم به نفع معیشت خانوارهای اقشار آسیب‌پذیر می‌دانم. متأسفانه با وجود اینکه قرار بود سهام عدالت به مشمولان آسیب‌پذیر داده شود، به دلیل شفاف‌نبودن شیوه شناسایی امروز سهام در دست افرادی غیرنیازمند است.
محمد صادق‌الحسینی اضافه می‌کند: زمان شروع طرح، ایران ۷۰میلیون نفر جمعیت داشت که ۲۰ میلیون نفر معادل ۵میلیون خانوار سهام عدالت نگرفتند که معلوم نیست این افراد از کدام قشر و کدام دهک هستند. البته قرار بود ۶دهک مشمول این سهام باشند و در این شرایط سخت معیشتی و با توجه به حاد شدن بحران اقتصادی و فشارهای بودجه‌ای کشور در این ماه‌ها باید این افراد شناسایی شوند تا سهامشان را دریافت کنند.
وی ادامه می‌دهد: دولت با محدودیت منابع برای حمایت از اقشار ضعیف روبه‌روست، اما با آزادسازی سهام عدالت احتمالاً زندگی ۵۰ میلیون نفر که حدود ۱۳ تا ۱۴ میلیون خانوار هستند تا حدودی حمایت خواهند شد.
به گفته وی ۸ میلیون نفر دارنده سهام عدالت یا فوت شده که انحصار وراثتی نداشته‌اند و یا خارج کشور هستند که باید در چارچوب قانون سهامشان به افراد مشمول آسیب‌پذیری داده شود که تاکنون سهامدار نشده‌اند.
صادق‌الحسینی می‌گوید: با آزادسازی سهام در مقطع فعلی هم بخشی از وخامت اوضاع معیشتی مردم جبران و هم بورس تقویت می‌شود، ضمن اینکه مدیریت شرکت‌های سهام‌عدالتی که تاکنون حیاط خلوت دولتی‌ها و خصولتی‌ها خوانده می‌شدند، حقیقتاً به مردم واگذار می‌شود.
