عوامل هجوم ریزگردها به کشور ؟

به گفته کارشناسان محیط زیست ، ریزگردها به پدیده‌ای جوی اطلاق می شود  که مجموعه‌ای است از گرد و غبار، دود و دیگر ذره‌های خشک معلق در هوا که باعث آلودگی هوا و کدر شدن آسمان و در اغلب موارد سبب کاهش دید شده و تهدیدی برای سلامت تنفس تبدیل می شود. متاسفانه مرز چشمه‌های ریزگرد در حال افزایش است .

متاسفانه این روزها ، حال وهوای اکثر شهرهای ایران بالاخص تهران چندان مساعد نیست و با پدیده ای تحت عنوان بحران ریز گردها دست و پنجه نرم می کنند. ذراتی ریز که اگرچه برای همه افراد و در همه سنین ، پدیده ای مضر و بیماری زا محسوب می شود اما گروه وسیعی از افراد از جمله سالمندان، خانم های باردار، کودکان و افراد بیمار آسیب پذیری بیشتری نسبت به آن دارند. از سیستم تنفسی و ریه ها، سیستم ایمنی، قلب گرفته تا سیستم بینایی افراد تحت تاثیر این پدیده در معرض آسیب های جدی قرار دارند. تعطیلی مدارس، لغو پرواز هواپیماها، اخلال درعملکرد نیروگاه‌های برق، کاهش منابع آب (از بین رفتن منابع آب)، اختلال در سیگنال‌های تلویزیونی و از همه مهم تر، اختلالات  ایجاد شده در صنعت برق تنها بخشی از صدمات متاثر از این پدیده ی مخرب است.

مطالعات کارشناسانه متعدد جهانی ، دلایلی مثل گرمایش جهانی و خشکسالی‌ های این چند سال اخیر را از اصلی ترین دلایل ریز گردها بر می شمارد و عوامل متعددی را با منشا خارجی در این موضوع دخیل می داند. احداث سدهای متعدد در ترکیه و طرح‌های انحراف آب در سوریه از جمله عواملی هستند که به کم شدن آب زیردست این سدها و عدم ‌اختصاص حقابه و در نتیجه کاهش منابع آبی جهت کشاورزی و عرصه ‌های مرتعی آنها انجامیده است. البته این مطلب در شرایطی صورت پذیرفته است که طبق معادلات بین المللی مصوب سازمان ملل، لاهه، پاریس، ژنو، بارسلون، مادرید ، کنترل منابع آبی رودخانه‌های بین‌المللی و مشترک بین همسایگان توسط هرکشوری تخلف محسوب می شود.

در نتیجه آنچه این روزها با آن روبرو هستیم که ناشی از مدیریت غلط منابع آبی است که به نتایجی چون  تخریب و فرسایش خاک و عدم‌توجه به اصول حفاظت خاک و در نهایت پدیده خشکسالی منتج شده است. از یک‌ طرف ، عدم اعتنای آنکارا به این معاهدات با هدف حفظ حق آبه کشورهای همسایه و در سوی دیگر، اغماض بغداد، دمشق و تهران در کنار انفعال ایران برای پیگیری «دیپلماسی آب» به تشدید بحران کم آبی، محیط زیستی و سلامت کشور دامن زده است؛ روندی که اگر فکری برای اصلاح آن وجود نداشته باشد ، بی شک در کنار پارامترهای کلیدی چون تغییر اقلیم و خشکسالی به دلیل کم‌بارشی بی‌سابقه طی سال های اخیر، بحران جاری را به اوج خواهد رساند.

یکی دیگر از کانون‌های ریزگرد در کشور از  آن سوی مرزها در کشور عراق آب می خورد، تپه‌های رملی و ماسه‌ ای سرزمین فکه است. این تپه‌های ماسه ‌ای از فکه تا چزابه عمقی چهل و پنج کیلومتری دارند و البته در درون خاک عراق نیز ادامه پیدا کرده اند.

خشک ‌شدن یا خشکانیدن تالاب‌های مهم در عراق و نواحی از ایران هم به شرایط حال حاضر ریزگردها بیش از قبل دامن زده است. نابودی تالاب هورالعظیم در ازای استخراج نفت یکی از بزرگ ترین عوامل ایجاد ریزگردهاست. تالاب هورالعظیم یا تالاب بزرگ هویزه همان میدان نفتی بزرگ است که شرکت‌های نفتی سال ‌هاست برای حفر چاه‌های نفت و گاز و دستیابی به منابع عظیم نفتی در آن اقدام به خشک کردن تدریجی ‌اش کرده‌اند و متاسفانه امروز به جایی رسیده ایم که دیگر هورالعظیم رنگ و بویی از تالاب گذشته را ندارد و به بیابان و مردابی راکد تبدیل شده است.

عوامل مذکور از جمله عوامل اصلی ایجاد ریزگردها هستند که متاسفانه در طی این سال ها ، ایرانیان بالاخص مردمان خطه ی جنوب را در تنگنا قرار داده اند. در روزهایی از سال به اوج می رسند و دوباره فروکش می کنند. اما مشکل همواره پابرجاست و با تصویب چند مصوبه و سفر چند مسئول به خوزستان هرگز قابل حل نمی باشد. حل این مشکل نیازمند یک عزم جدی است که فارغ از بهانه‌ جویی‌ها و انداختن تقصیر برگردن دولت ‌های قبل با یک دیپلماسی فعال و اراده سیاسی داخلی لازم جهت پیگیری آن و همراهی سایر بخش‌های سیاسی و مدیریت بین‌المللی و داخلی مورد اقدامات جدی و عملی قرار گیرد.

مصطفی یحیایی – کارشناس ارشد علوم ارتباطات