درنگ شهر در پیاده‌راه شهریار

اما اکنون نخستین چیزی که از شنیدن کلمه «شهر« به ذهن شهروند مدرن خطور می‌کند، ساختمان‌ها، اتوبان‌ها و ترافیک خودروها است. گویی شهرها به تبعیت از انقلاب صنعتی و توسعه صنایع خودروسازی -بنزین ارزان وسازه‌های جاده‌ای عظیم برای ماشین ها طراحی شدند تا انسانها. لذا تمام معضلات آن را هم با خود همرا کردند: دود -فضای خشک و دراندشت پارک ماشین – اتوبانهای درهم و شاهراه های بی معنا و افسرده کننده -تاسیسات شلوغ و پیچیده انرژی رسان وانرژی بر از پمپ های بنزین  تا تیرها وسیم های برق. نتیجه این شد که اقتصاد وکار و اشتغال در شهر با کارامدی اکولوژیکی پا به پای هم جلو نرفتند. بی‌توجهی به فرهنگ و روح انسانی شهر خطای بزرگ برنامه‌ریزان، مدیران و طراحان شهری بوده است. در کلان‌ شهر تهران و در سیستم جدید مدیریت شهری ما شاهد یک چرخش رویکرد از نگاهی صرفا کالبدی به نگاهی انسانی، فرهنگ محور و ارگانیک هستیم.

گفتمان حق بر شهر مبتنی بر چارچوبی برای دسترسی برابر همگان به منافع شهر است و بر دو اصل پایداری و عدالت اجتماعی استوار است. تأکیدگفتمان حق بر شهر  بر منافع عمومی شهروندان، در مقابل دیدگاه‌هایی است که شهر را به‌مثابه کالا می‌بینند. گسترش پهنه های عمومی به عنوان اهرمی در جهت نیل به گفتمان «حق بر شهر» و شعار «تهران، شهری برای همه» می‌تواند مزیت نسبی شهر تهران را برای شهروندان افزایش دهد. در گام نخست ما باید نگاهمان به شهرها به عنوان مجموعه ای با اجزای بهم وابسته و با روابط درونی پیچیده، و فضاهای تعاملی و اجتماعی تغییر کند. بازپس گیری فضاهای شهری به نفع مردم، بخشی از پروژه انسانی‌تر کردن شهرها  و انسان محور نمودن آنهاست. گفتمان جدید مدیریت شهری، در گام نخست تغییر فضای ذهنی مدیران و سیاست‌گذاری شهری را هدف گرفته است، در گام بعدی باید رویکردها و رویه های اجرایی شروع به تغییر  خواهد کرد و در نهایت باید شاهد نمونه‌های اجرایی این گفتمان باشیم. ساخت فضاها و پهنه‌های عمومی که با این رویکرد ساخته می‌شوند یا مشمول تغییراتی می‌شوند، نمونه هایی از عملیاتی شدن گفتمان حق بر شهر و شعار تهران، شهری برای همه است.

شهر بیش از آن‌ که به ماشین‌ها و بناها تعلق داشته باشد، متعلق به شهروندان است و مردم باید شهر را بازپس بگیرند. «بازپس‌گیری قلمروهای عمومی» یکی از راهبردهای شهرداری تهران در راستای تغییر پارادایم اداره شهر است. شهروندان حق دارند که از فضاهای عمومی برخوردار باشند و تا بتوانند اوقات فراغت خود را در آن بگذرانند؛ همچنان که حق دارند اولویت بیشتری نسبت به خودروها در در بهره‌مند شدن از فضای شهر داشته باشند. اگرچه زمانی که از فضاهای عمومی صحبت می‌کنیم، غالبا پارک‌ها و میادین به ذهن خطور می‌کنند،  باید بدانیم که خیابان‌ها  بیشترین سهم از فضای عمومی یک شهر را به خود اختصاص می‌دهند، اما اغلب به عنوان مکان‌های جمعی  فراموش می‌شوند. مهم این است که خیابان‌ها، میادین، ​​پارک‌ها، پیاده‌روها، و خطوط دوچرخه سواری به طور عادلانه در اختیار همه ساکنان شهر باشد.

شهرداری تهران در این زمینه سیاست‌ها مختلفی را پیگیری کرده است. یکی از طرح های شهرداری پایتخت که توانسته به خوبی به گسترش حقوق زیستی و فرهنگی شهروندان جامه عمل بپوشاند، ساخت پیاده راه‌ها و ایجاد محیط‌های جدید فرهنگی است. این مهم فضایی فراهم آورده تا شهر و شهروندان در حجم انبوهی از ابنیه و شلوغی های مرسوم کلان شهرها، با اندکی درنگ از میان گذرگاه‌های شهری عبور کرده و دسترسی آسان تری به فضای آرام شهری را تجربه کنند.

خیابان استاد شهریار تهران از جمله خیابان‌های خاطره انگیز برای پایتخت‌نشینان، به ویژه اهالی فرهنگ و هنر، و یکی از گذرگاه‌های فرهنگی و هنری شهر تهران است. این خیابان از یک‌سو تالار وحدت و از دیگر سو تالار حافظ را در خود جای داده‎‌است، و در عین حال خیابانی است که قلب تپنده‌ی مرکزی شهر را به شرق و غرب خود متصل می‌سازد. طرح شهرداری تهران در ساخت پیاده‌راه شهریار و تبدیل آن به پاتوق فرهنگی پایتخت و مأمنی دلنشین برای خانواده‎‌های تهرانی، یکی از اقداماتی است که می‌تواند گامی مثبت در تبدیل این گذر به «خیابان کامل» و نیز در راستای تحقق شعار «تهران شهری برای همه» باشد.

همچنین از دیگر دستاوردهای ساخت و بهره‌برداری از پیاده راه شهریار، ایجاد فضایی برای ارتباط هر چه بیشتر هنرمندان و خانواده‌های تهرانی است؛ نظیر آنچه پیش از این در فضای هنری مقابل تئاتر شهر اتفاق افتاد و عملا سال‌هاست تئاتر خیابانی میهمان فضای مقابل این مجموعه هنری بوده است؛ پیاده راه شهریار نیز به بستری بدل خواهد شد که فقط محل عبور شهروندان نیست، بلکه پاتوقی فرهنگی- هنری است که محل مکث و درنگ بوده و یک خیابان و معبر، به ارزش افزوده فرهنگی شهروندان تبدیل می‌شود.

در ساخت این پیاده راه که عملیات عمرانی آن از سال ۹۸ آغاز و با فضای سبزی به مساحتی حدود ۱۵۰۰ مترمربع به بهره برداری می‌رسد، پیش و بیش از هر هدف‌گذاری توسعه‌ای، گفتمان حق بر شهر و شعار تهران شهری برای همه مورد توجه قرار گرفته است تا از این رهگذر بتوان به نیازهای فرهنگی شهروندان پاسخی در خور و مناسب ارائه داد و تهران، در راستای نیل به اهداف برنامه پنج ساله سوم توسعه خود به افق روشن‌تری دست یابد. نمونه چنین اقداماتی، هم جامعه محلی را تغییر داده و هم در نهایت، خیابان‌های شهر را به صاحبان اصلی آنها، یعنی مردم باز خواهد گرداند.