حسابرسی داخلی یک فعالیت مستقل، اطمینان بخش واقع بینانه و مشاوره ای است

به گزارش تفاهم آنلاین،حسابرسی داخلی با فراهم ساختن رویکردی سیستماتیک و روش¬مند برای ارزیابی و بهبود اثربخشی فرآیندهای راهبری، مدیریت ریسک و کنترل، سازمان را در دستیابی به هدف هایش یاری می¬کند. حسابرسی داخلی نوعی سیستم کنترلی بوده که مدیران سازمان برای مشخص شدن کیفیت هزینه کردها و عملیات های مالی و آگاهی از وضعیت مالی شرکت و دارایی ها انجام می¬دهند.

عضو انجمن حسابرسان داخلی ایران بیان کرد، حسابرسی رشته ای بسیار گسترده و با تخصص های فراوان بوده که هر کدام به صورت خاص به مباحث مشخصی در حیطه حسابرسی می پردازند. حسابرسی را می تواند به لحاظ اهداف و موضاعات مورد بررسی ، از لحاظ ماهیت رسیدگی، از نظر شیوه انجام کار، از نظر زمان انجام کار و از لحاظ نوع خود حسابرسان طبقه بندی نمود. حسابرسان در هر طبقه ای که قرار بگیرند یکسری وظایف کلی دارند که باید نسبت به انجام آن متعهد باشند.
هدف حسابرسی داخلی حسابرسی داخلی، به منظور کنترل منابع مالی و انحرافات آن بایستی در سازمان انجام شود تا از بروز مشکلات مالی و اشتباهات فاحش و زیان¬های ناشی از آن پیشگیری نماید .حسابرسی داخلی در واقع وظیفه بررسی رعایت الزامات قانونی را در سازمان بر عهده دارد و اگر این الزامات انجام نشده و یا ناقص انجام شده باشند آنها را کشف و درصدد رفع آن برآیند .حسابرسی داخلی در صورت بروز سوء¬استفاده های مالی آنها را شناسایی کرده و از ضرر¬های بیشتر پیشگیری می¬نماید .حسابرسی داخلی می تواند محل¬هایی که منابع مالی در حال هدر رفتن هستند را شناسایی کرده و به اعضای کمیته حسابرسی به منظور متوقف کردن آن گزارش دهد .حسابرسی داخلی فقط معطوف به شناسایی انحرافات مالی نبوده و سایر انحرافات سازمان که می تواند ضرر مالی داشته باشد هم شناسایی می¬کند.
حسابرس داخلی و استقلال حرفه¬ای
تماماً وفق نظام¬نامه کنترل¬های داخلی و منشور فعالیت کمیته حسابرسی و منشور فعالیت حسابرسی داخلی صورت پذیرد. باید مستقل باشد و تحت نفوذ هیچ یک از افراد سازمان در هر جایگاه و سمتی که هستند قرار نگیرد. حسابرس داخلی باید فن گزارش دهی را بلد بوده و اختیار امضا و مهر داشته و گزارش تهیه شده را با مهر و امضا خود ارائه دهد. حسابرس داخلی باید امکان دسترسی به کلیه اسناد مالی و غیر مالی داشته باشد و از مقام مستقلی برخوردار باشد. حسابرس داخلی می تواند در کلیه بخش های شرکت اعم از مالی¬، مدیریتی¬، استراتژیک¬، سرمایه¬گذاری¬، اداری و حقوق و دستمزد، برنامه های آموزشی و غیره وارد و به بررسی اسناد و مدارک ان بپردازد، حسابرس داخلی باید گردش مالی و حساب¬های بانکی سازمان را بررسی و کنترل نماید. حسابرس داخلی باید به عملیات¬های مالی مربوط به بودجه و هزینه¬ها اشراف کافی داشته و آنها را تحت کنترل داشته باشد .حسابرس داخلی باید عملیات های مالی مربوط به پرداخت حقوق و دستمزد و جزییات و نحوه پرداخت انها را به خوب شناخته و اسناد و مدارک ان را بررسی نموده و از بروز انحرافات جلوگیری کند.
حسابرس داخلی باید بر تنخواه واحد های مختلف و خرید های داخلی نظارت کرده و کلیه فاکتور و اسناد خرید و هزینه کردها را مطابقت داده و صحت و درستی آنها بررسی نماید .حسابرس داخلی باید بر فرآیند انبارگردانی و جزییات ان مسلط بوده و ورود خروج کلیه اجناس و مواد و غیره را به انبار تحت کنترل اسنادی داشته باشد .حسابرس داخلی برای بررسی کلیه قسمتها برنامه داشته و سرفصل ارزیابی برای آنها تهیه کرده و بر اساس فرمت و سر¬فصل برنامه¬ریزی شده به بررسی بپردازد.
تحقق شعار سال “رونق تولید” با بهره¬گیری از تخصص¬های داخلی امکان پذیر است.
رضا توسلی نویسنده کتاب نامه مدیریت با رویکرد کنترل¬های داخلی و عضو کمیته اجرایی پنجمین کنگره حسابرس داخلی در ادامه با اشاره به پیچیده شدن فضای کسب ‌و‌کار در دنیای امروز و فضای پیشرو کشور گفت: مدیران، هیات‌مدیره و اعضای غیرموظف شرکت‌ها مسئولیت سنگینی دارند و باید در برابر سهامداران، ذی‌نفعان و مقامات نظارتی پاسخگو باشند. بنابراین با توجه به گسترده شدن فعالیت شرکت‌ها، اگر مدیران ارشد بازوی کنترلی وجود نداشته باشد و رعایت حاکمیت شرکتی صورت نپذیرد، فرآیند پایش مدیران منتخب تحت مدیریت در واحدها دچار پیچیدگی¬های عدیده خواهد شد.
توسلی با اشاره به اهمیت گزارشگری مالی و افشای اطلاعات گفت: در قانون بازار اوراق بهادار گفته شده که شرکت‌ها باید اطلاعات را در مواعد زمانی مشخص ارائه کنند. گزارش حسابرسی داخلی نیز جزء موارد الزامیست حال ممکن است شرکتی، اطلاعات را در موعد مشخص ارائه کند یا اصلاً ارائه نکند. در این حال مسئول ندادن اطلاعات و بسته بودن نماد شرکت چه کسی خواهد بود؟
عضو کمیته اجرایی پنجمین کنگره حسابرسی داخلی تاکید کرد: امروزه با توجه به مسئولیت‌های قانونی مدیران، لازم است که به حسابرسی داخلی توجه ویژه‌ای بکنیم و وقت آن رسیده که به این موضوع اهمیت بیشتری بدهیم و انرژی بیشتری صرف آن کنیم.
انجمن حسابرسان داخلی ایران همواره با برپایی دوره¬های آموزشی، گردهمایی¬ها، نشست¬ها، همایش¬های تخصصی و در قالب آموزش‌های نوین آنلاین تخصصی پیشرو این حوزه بوده و هست، با توجه به وجود بیماری کرونا و محدودیت¬های موجود در جامعه ضروری است موارد را به صورت غیرحضوری و آنلاین-(برخط) پیش ببریم و در انجام مسئولیت‌های قانونی‌مان بیشتر از گذشته آگاه و پایبند باشیم. این کردار پسندیده موجب ارتقای اعتماد عمومی به بازار سرمایه، افزایش سلامت بازار، افزایش پاسخگویی مدیران، ‌افزایش قابلیت اتکا و افزایش اطلاعات منتشر شده می‌شود.
توسلی در شرایط فعلی بیماری کرونا و الزام به رعایت پروتکل¬های بهداشتی و با توجه به نامگذاری سال جاری به نام “رونق تولید” از سوی مقام معظم رهبری بایستی مسیر خیر و برکت برای رونق واقعی در کشور بوجود آید، درست است که در بحث مواد اولیه و بخشی از تجهیزات وارداتی قطعا دچار برخی مسائل خواهیم بود. ولی در عرصه فروش و تولید ملی شرایط بهتری خواهیم داشت. بایستی دست به دست هم دهیم تا مسائل ناشی از کمبودهای وارداتی تولیدکنندگان با روش های مختلف و قابل پایش با شفافیت رفع شود و از طرف دیگر به داشته های خود تکیه کنیم و بر اساس سرمایه عمومی کشور اقدام و شعار رونق تولید را تحقق ببخشیم. در حوزه قانون گذاری نیز پیشنهاد می¬گردد، قوانین کاربردی برای نظارت¬های تخصصی و ارتقای جایگاه حرفه حسابرسی داخلی با هدف شفافیت کامل در طرح¬ها و لایحه¬ها ذکر گردد.
“این عضو کمیته اجرایی پنجمین کنگره حسابرسی داخلی در ادامه با اشاره به اهمیت اطلاعات مالی در تصمیم‌گیری در بازار سرمایه یادآور شد: وضعیت افشای اطلاعات در بازار فعلی با گذشته قابل‌مقایسه نیست و جای تقدیر و تشکر دارد.”
ارتقاء شفافیت اطلاعاتی با هدف کاهش ریسک تقلب
عضو کمیته اجرایی پنجمین کنگره ملی حسابرسی داخلی افزایش کیفیت سرمایه‌گذاری، ارتقای نقدشوندگی، کاهش هزینه سرمایه، کاهش ریسک عدم تقارن اطلاعاتی و کاهش ریسک تقلب و دستکاری در بازار، مهم‌ترین نقش‌های اطلاعات در بازار هستند.
توسلی درباره حسابرسی داخلی تاکید کرد: حسابرسی داخلی، محدود به کنترل‌های داخلی نیست و باید فراتر به آن نگاه کرد. همچنین بحث مدیریت ریسک بسیار مهم است که بحران مالی جهانی نیز آن را اثبات کرد، به‌ویژه ریسک‌های سیستماتیک که در ساختارهای نهادی و کنترل‌های مجموعه‌ها ممکن است اتفاق بیفتد.
عضو کمیته اجرایی پنجمین کنگره حسابرسی داخلی افزود: ریسک‌ها در بنگاه‌های مختلف باید متناسب با محیط درونی شناسایی و روش‌های کنترل آن در نظر گرفته شود. همچنین در حوزه گزارشگری مالی، منصفانه بودن گزارش‌های شرکت‌ها باید مدنظر قرار گیرد.
اعتلای جایگاه حسابرسی داخلی در سال رونق تولید بایستی در اولویت باشد.
توسلی عضو کمیته اجرایی پنجمین کنگره ملی حسابرسی داخلی پیشنهاد کرد: در حوزه شفافیت گزارش دهی و اطلاع رسانی شرکت ها بایستی ساختار شرکت‌ها طبق قوانین نوین و حاکمیت شرکتی بروز شود و جایگاه حسابرسی داخلی ارتقا پیدا کند، زیرا در برخی از شرکت‌ها، این جایگاه ضعیف است و حسابرس داخلی به دلیل خلل قانونی دارای محدودیت های متعددی هستند، در صورتی که باید بازوی اصلی هیات‌مدیره باشد و گزارشات رسمی را در مجامع ارائه نمایند. وی تاکید کرد: حسابرس داخلی باید مستقل باشد، زیرا استقلال وی به شفافیت کمک می‌کند. توسلی در ادامه به راهکارهای موجود اشاره کرد و گفت: مطالعه تجربه سایر کشورها در زمینه حسابرسی داخلی، تدوین نظام راهبری شرکتی، آموزش حسابرسی داخلی و توجه به معیارهای کیفی و اخلاقی در انتخاب مدیران ارشد اجرایی از جمله مدیرعامل و مدیرمالی به شفافیت و کنترل داخلی بیشتر کمک می‌کند.
وی افزود، حسابرسی داخلی مبتنی بر ریسک بر ارزیابی فرآیند تجاری و پردازش استراتژیک و ارزیابی اهداف، ریسک ها و کنترل های سازمان، متمرکز است. حسابرسی داخلی با شناسایی، ارزیابی و نظارت بر ریسک شرکت، به کسب اطمینان از کفایت منابع و اینکه آنها بر اولویت ها متمرکز هستند، کمک می کند. به طور کلی، حسابرسی مبتنی بر ریسک، نواحی پرخطر را ارزیابی می نماید و مهمتر اینکه، ارزیابی مستمر ریسک را اجرا می کند. پیچیدگی سازمانی و گسترش معاملات تجاری در اغلب کشورها موجب شده است که مدیران بنگاه های انتفاعی و غیرانتفاعی با توجه به مسئولیت خود و در راستای دستیابی به اهداف سازمانی و به منظور کسب اطمینان از هدایت بهینه کلیه منابع، واحدی به نام حسابرسی داخلی تشکیل دهند.
تبیین جایگاه حسابرسان داخلی در بنگاه¬های پیشرو لازم است.
عضو کمیته اجرایی پنجمین کنگره حسابرسی داخلی اشاره کرد، دامنه فعالیت های حسابرسی داخلی به مراتب بیش از پیش گسترش یافته است. از مهمترین ساز و کارهای ایفای مسئولیت پاسخگویی، کنترل های داخلی و به تبع آن حسابرسی داخلی است. حسابرسی داخلی در تدوین روش های کنترل داخلی اعم از مالی و غیرمالی، استقرار سیستم کنترل داخلی، بررسی و ارزیابی سیستم کنترل داخلی، ارائه پیشنهادهای سازنده برای بهبود این سیستم و ارزیابی اثربخشی و کارایی استفاده از منابع بنگاه، نقشی اساسی و کلیدی دارد و در این راستا، سیستم های مالی، مدیریتی و عملیاتی و همچنین رسیدگی های ویژه را در دامنه کار خود دارد. محدوده فعالیت ها، روش ها و وظایف حسابرسی داخلی در سازمان و چگونگی گزارشگری آن باید به روشنی مشخص بوده و افراد و گروه های ذیصلاح دائماً عملکرد حسابرسی داخلی را ارزیابی نمایند. مدیران نیز باید از نتایج فعالیت¬های حسابرسی داخلی در جهت بهبود سازمان و اصلاح عملکردها استفاده کنند.
حسابرسی‌ داخلی‌ یعنی‌ وظیفه‌ ارزیابی‌ که‌ در داخل‌ واحد مورد رسیدگی‌ و توسط‌ کارکنان‌ آن‌، به‌ منظور ارائه‌ خدمت‌ به‌ آن‌ واحد به‌ وجود می‌آید و از ارکان‌ اصلی‌ محیط‌ کنترلی‌ محسوب‌ می‌شود. ارزیابی‌ و بررسی‌ کفایت‌ و اثربخشی‌ سیستم¬های‌ حسابداری‌ و کنترل‌¬داخلی‌، از جمله‌ وظایف‌ اصلی‌ واحد حسابرسی‌ داخلی‌ است. حسابرسی داخلی، فعالیتی مستقل و مشاوره¬ای با اهداف مشخص است که برای ایجاد ارزش و بهبود عملکرد، طراحی شده است. حسابرسی داخلی به شرکت کمک می¬کند تا با رویکردی ساختارمند به اهداف خود برسد که در نتیجه اثربخشی مدیریت ریسک، کنترل¬ها و فعالیت¬های حاکمیتی را ارزیابی می¬کند و بهبود می¬بخشد. حسابرسان داخلی باید برای جلوگیری و کشف بی نظمی¬های کنترل¬داخلی، درک دقیقی از عملیات، فرآیندها و رویه¬های شرکت داشته باشند و به منظور تعیین اینکه آیا فرآیندها و روشها همانطوری کار می¬کنند که مدنظر بوده است. شرکت¬هایی که بهترین دستورالعمل حسابرسی داخلی را دارند آنهایی که رویه های پیشرو را به کار می¬گیرند و با انتظارات و اهداف راهبردی مقرر توسط مدیریت و هیئت مدیره همگامند عموماً کنترل¬های بهتری خواهند داشت. استانداردهای حسابرسی مستقل در طی مدت¬ها نقش حسابرسی داخلی را به عنوان منبع ارزشمند بالقوه در فرآیند گزارشگری مالی تأیید کرده¬اند. نخستین هدف سیستم کنترل¬داخلی سازمان، ارائه اطمینان معقول به مدیریت اجرایی از این موارد است: اطلاعات مالی صحیح و قابل اعتمادند، سازمان در انطباق با سیاست ها، نقشه ها، رویه ها، قوانین و مقررات و قراردادها است، دارایی ها در برابر خسارت و سرقت محافظت شده¬اند، منابع به نحوی اثر بخش و مقرون به صرفه به کار گرفته شده¬اند و اهداف مشخص شده برای عملیات و برنامه ها، قابل دستیابی اند.
عضو کمیته اجرایی پنجمین کنگره حسابرسی داخلی بیان کرد، حسابرسی داخلی روی ارزیابی این سیستم یا چارچوب کنترل داخلی متمرکز است. در ادامه توسلی گفت: حسابرسان داخلی باید سیستم های اطلاعاتی را بیازمایند و تعیین کنند که آیا سوابق و گزارش¬های مالی و عملیاتی شامل اطلاعات صحیح، قابل اعتماد، به موقع، کامل و مفید می¬باشند و اینکه آیا کنترل¬های نگهداری سوابق و گزارشگری کافی و موثر هستند یا خیر. بررسی سیستم های مقرر، به منظور کسب اطمینان از مطابقت با سیاست¬ها، طرح¬ها، رویه¬ها، قوانین و مقررات، نشانگر رکن سوم فعالیت¬های حسابرسی است که توسط استانداردها تشریح شده است. مدیریت اجرایی مسئول برقراری سیستم¬هایی به منظور حصول اطمینان از تطابق با این الزامات است و نقش حسابرسان داخلی تعیین این است که آیا سیستم¬های طراحی شده توسط مدیریت، کافی و موثر هستند و آیا فعالیت¬های حسابرسی شده با الزامات مقتضی منطبق می¬باشند یا خیر. حسابرسی داخلی نقشی اساسی در حوزه مدیریت ریسک ایفا می¬کند. مدیریت سازمان مسئول تعیین ریسک¬های درونی و بیرونی است، اما حسابرسان داخلی در تعیین ریسک¬های بالقوه، ارزیابی ریسک¬ها و تعیین نقاط ریسک¬پذیر سازمان به مدیریت کمک می¬کنند. همچنین در زمینه اثر معیارهای واکنش به ریسک¬ها، کنترل¬های کلیدی و اینکه آیا ریسک¬های سازمان به حدی قابل قبول کاهش یافته اند یا خیر، اظهارنظری بی¬طرفانه و مستقل ارائه می¬کنند. همچنین، اهمیت حسابرسی داخلی را می توان در قالب رخدادهای اخیر کشور مطرح نمود. سوء¬استفاده¬ها و اختلاس-های مالی اخیر در شرکت¬ها، نیاز مبرم به وجود سیستم کنترل¬داخلی و حسابرسی داخلی و علی¬الخصوص حسابرسی داخلی مبتنی برریسک را نمایان ساخته است.
توسلی چهار دستاورد با اهمیت که پس از استقرار واحد حسابرسی داخلی عاید مدیران ارشد را تشریح کرد.
۱. آنان مبانی لازم برای اجرای عملیات و قضاوت را در دسترس مدیران قرار می¬دهند.
۲. از طریق گزارش نقاط ضعف کنترل داخلی و پیشنهاد برای بهبود آن، به مدیران کمک می¬کنند.
۳. در مورد راه حل مشکلات واحد تجاری به مدیران و هیئت مدیره ها، مشاوره می¬دهند.
۴. برای تمام سطوح مدیریت اطلاعات بموقع، قابل اعتماد و مفید تهیه می¬کنند.
“همچنین آنان به اداره موثرتر و کاراتر واحد¬های اقتصادی کمک شایانی می¬کنند. داشتن استقلال سازمانی کافی و بی¬طرفی باعث می¬شود که خدمات حسابرسی داخلی به بهترین شکل ارائه شود.”
طبق الزامات استقرار کنتر¬ل¬های داخلی و منشور فعالیت¬های ابلاغی سازمان بورس اوراق بهادار که مختص شرکت¬های بورسی است، در همین زمینه ساختار شرکت نیاز به کمیته حسابرسی و واحد حسابرس داخلی دارد که وفق استاندارد ۳۰۰ و همچنین آیین¬نامه¬ها و چارچوب فعالیت تخصصی که در انجمن حسابرسان داخلی ایران، طبقه بندی حوزه کاری حسابرسی داخلی بیان شده است:
۱. اعتبار و درستی اطلاعات (استاندارد ۳۱۰)؛
۲. پذیرش و رعایت خط مشیءها، طرح¬ها، رویه¬ها، قوانین و مقررات (استاندارد ۳۲۰)؛
۳. حفاظت از دارایی ها (استاندارد ۳۳۰)؛
۴. استفاده اقتصادی و کارآمد از ثروت (استاندارد ۳۴۰)؛و
۵. اجرای اهداف با استفاده از بودجه های مقرر برای عملیات و برنامه ها (استاندارد ۳۵۰)
حسابرسی داخلی مبتنی بر ریسک بر ارزیابی فرآیند تجاری و پردازش استراتژیک و ارزیابی اهداف، ریسک ها و کنترل¬هایی که باید برای موفقیت و اعتلای سازمان، یکپارچه شوند و به هم بپیوندند، متمرکز است. حسابرسی داخلی با شناسایی، ارزیابی و نظارت بر ریسک شرکت، به کسب اطمینان از کفایت منابع و اینکه آنها بر اولویت ها متمرکز هستند، کمک می کند. به طور کلی، حسابرسی مبتنی بر ریسک، نواحی پرخطر را ارزیابی می نماید و مهمتر اینکه، ارزیابی مستمر ریسک را اجرا می¬کند. شناخت حاصل شده از ارزیابی جامع سالانه ریسک به همراه ارزیابی های ریسک انجام شده در ابتدای هر کار حسابرسی، باید با مدیریت و هیئت مدیره به اشتراک گذاشته شود.
در انتها توسلی افزود، بنگاه¬های اقتصادی بایستی از رویکرد چرخه حسابرسی در فرآیند برنامه¬ریزی حسابرسی سالانه، تبعیت کنند. حسابرسان داخلی مدل پیشنهادی کوزو را به کار می¬گیرند و عمدتاً حسابرسی عملیاتی و رویکرد مبتنی بر ریسک را در سطح کلان (برنامه ریزی سالانه حسابرسی) به کار می بندند. در برخی شرکت های بزرگ، حسابرسان رویکرهای مبتنی بر ریسک را هم در سطح کلان و هم در سطح خرد، اعمال می¬کنند.