جان هاوکینز، استادِ علم سیاست، اقتصاد و جامعه در دانشگاه کانبرا (استرالیا) در مطلبی که برای پایگاه خبری یاد شده نوشته است معتقد است یک قرن بعد از  “وودرو ویلسون” رئیس جمهور اسبق آمریکا، ایالات متحده رئیس جمهور دیگری دارد که از عمق فکریِ چندانی در امور جهانی برخوردار نیست.

« یکی از تاثیرگذارترین اقتصاددان های جهان می گوید: رئیس جمهور آمریکا هیچ طرح، برنامه، ایده سازنده و یا هر چیز مثبتی شبیه به این ها را نداشت. او از بسیاری جهات (شاید به نحو اجتناب ناپذیری)، اطلاعات غلطی را دریافت می کرد. وی کوته فکر و ژولیده (و همچنین سردرگم) بود. رئیس جمهور آمریکا نتوانست این نواقص را با توصیه و اندرزهای دیگران را رفع کند. وی تاجران را دور خود جمع کرده بود. او در امور ملت کاملا بی تجربه بود و گهگاه مردم را خطاب قرار می داد.

سطورِ بالا ارزیابی است که اقتصاددانِ مشهورِ انگلیسی “جان مینارد کینز”، یک قرن قبل(سال 1919)، آن را به رشته تحریر درآورده است.

مخاطب کینز، “وودرو ویلسون” رئیس جمهور اسبق آمریکا بود. کینز از ویلسون به دلیل ناتوانی و انفعال وی در اثرگذاری بر توافقات پس از جنگ جهانی اول در اروپا(به طریقی که صلح و رفاه بیشتری را با خود به ارمغان بیاورد) انتقاد می کرد.

یک قرن بعد، ایالات متحده آمریکا رئیس جمهور دیگری دارد که از عمق فکریِ چندانی در امور جهانی برخوردار نیست. حداقل ویلسون، مردی با ذاتِ سخاوتمندانه بود. اگر کینز زنده بود، در مورد دونالد ترامپ که سیاست هایش از نوعی حسِ محق بودن و ترس از بازی گرفته شدن توسط کشورها و ملت های سواستفاده گر، تغذیه می شوند چه می گفت؟

اندکی قبل، ترامپ در جریانِ نشستِ مجمع جهانی اقتصاد در داووس سوئیس، مسائل جدیدی را در چهارچوبِ خطرناکِ ایدئولوژی ملی گرایی اقتصادی خود مطرح کرد. وی بار دیگر بر نیت و قصد خود جهتِ تغییرِ سازمان و ساختارِ سازمان تجارت جهانی که آن را سال های سال، برای آمریکا ناعادلانه توصیف کرده بود، تاکید کرد. ترامپ در مورد مزایای فوق العاده ای که از سوی کشورها و اقتصادهای مختلف جهان به چین و هند اعطا می شود، انتقاد کرد. وی همچنین اتحادیه اروپا را تهدید کرد که به خودروهای صادراتی آن به آمریکا، در صورتی که با یک توافق آزادِ تجاری موافقت نکند، تعرفه وضع خواهد کرد.

ترامپ عینا حاملِ همان ویژگی هایی است که کینز هشدار داده بود برای شکوفایی اقتصاد و صلحِ پایدار، ویرانگر هستند.

*داستانِ دو رئیس جمهور 

کینز رفتار و سیاستِ ویلسون در جریان گفتگوهای پاریس که منجر به انعقاد “توافق صلح ورسای” شد را به دقت مورد مشاهده و بررسی قرار داده بود. صلح ورسای، شرایط و مختصاتِ صلح در اروپا پس از شکست آلمان در جریانِ جنگ جهانی اول را به نمایش می گذاشت. ویلسون 14 نکته و بند را برای استقرارِ یک صلحِ عادلانه و باثبات پیشنهاد داده بود. نکاتی که به طور کامل در جریان گفتگوهای پاریس نادیده گرفته شدند. نتیجه این امر آن بود که صلحِ ورسای، اقدامات تنبیهی شدیدی را بر علیه آلمان برقرار ساخت که منجر به قدرت گیری افرادی نظیر “آدولف هیتلر” در این کشور و در نهایت، شروعِ جنگ جهانی دوم شد.

نارضایتی کینز از توافق صلح ورسای وی را واداشت تا کتابی با این عنوان: “پیامدهایِ اقتصادی صلح” را به رشته تحریر درآورد. ناکامی و شکستِ بزرگ ویلسون این بود که نتوانست از اتخاذ اقدامات شدید تنبیهی بر علیه آلمان جلوگیری کند. در این راستا، ترامپ نیز فردی است که عاشقِ به کار گیریِ اقداماتِ تنبیهی است. اگر قرار باشد موضعِ ثابتِ وی در دیپلماسی بین المللی را در قالب یک شعار خلاصه کنیم، آن شعار این خواهد بود: “آن ها را وادار کن تا بها بپردازند/Make Them Pay”.

در بلند مدت، ناسازگاری و عدمِ همراهی دولت ترامپ با مسائلِ مرتبط با تغییرات آب و هوایی، احتمالا موجب خواهد شد تا ما شاهدِ بدترین میراثِ سیاسی وی برای جهان باشیم. با این حال، همین حالا، وی با بازگرداندن تعرفه های تجاری، مخصوصا در جنگ تجاری با چین(که شروعِ جنگ های تجاری دولتِ ترامپ بود)، خسارت زیادی را به اقتصاد جهانی وارد می کند.

ترامپ ادعا کرده(بر اساس آمارها، بیش از صد بار در سال 2019 گفته است): وی چین را وادار کرده تا به آمریکا بهای اقتصادی سیاست ها و اقداماتِ نادرست و ناعادلانه اقتصادی خود را بپردازد. او مدعی است که این کار را با تحمیلِ تعرفه بر کالاهای صادراتی چین به آمریکا انجام داده است. با این حال، حقیقت این است که تعرفه های وارداتی آمریکا، تقریبا به طور کامل، اثرِ منفی خود را بر قیمت ها در داخلِ آمریکا گذاشتند. چین با کاستنِ عامدانه از ارزشِ رقابتی کالاهای خود، در مقابل اقدامات آمریکا دست به حرکاتِ تلافی جویانه می زند و مستقیما به اقتصاد آمریکا خسارت می زند.

*هزینه های جنگ تجاری

ترامپ بارها و بارها لاف زده که در جنگ تجاری پیروز شده و صلح را برقرار ساخته است. چند روز قبل، وی گفت: “فاز اولِ توافق تجاری با چین، بزرگترین و موفقیت آمیزترین توافقی است که تا به حال، کسی آن را دیده است”. با این حال، تمامِ آنچه این توافق انجام می دهد، وارونه یِ (معکوسِ) برخی اقدامات مخرب و ویرانگری است که ایالات متحده آمریکا آن ها را انجام داده است. این توافق به درستی، یک آتش بسِ ناقص و معیوب نام گرفته است.

“صندوق بین المللی پول” اخیرا مدل سازی(شبیه سازی) خود از آثار و تبعات مخربی که جنگ تجاری میان آمریکا و چین برای اقتصاد جهانی در سال 2020 به بار خواهد آورد را منتشر کرده است(نخستین بار این شبیه سازی در اکتبر سال 2019 منتشر شده بود). تخمین های ابتدایی این مدل سازی تخمین می زنند که جنگ تعرفه ای چین و آمریکا، میزان تولید ناخالص داخلی جهان را در سال 2020، تا 0.8 درصد کاهش خواهد داد. فاز اول توافق تجاری ترامپ با چین که وی آن را بزرگترین توافقی توصیف کرده که تا به حال کسی شاهد آن بوده، از شدت آسیب ها خواهد کاست. با این حال چندان هم در این زمینه تاثیر قابل توجهی نخواهد داشت بلکه آسیبِ 0.8 درصدی را به 0.3 درصد کاهش می دهد. این بدان معناست که تولید ناخالص داخلی جهان در سال 2020، به جایِ آنکه 3.8 درصد باشد، 3.3 درصد خواهد بود. البته که همین موفقیتِ اندک هم در صورتی محقق خواهد شد که همانگونه که اقتصاددانِ ارشد صندوق بین المللی پول “گیتا گوپینات” می گوید: “فاز اول توافق تجاری چین و آمریکا، از ثبات برخوردار باشد و به دلیل تنش ها، مخدوش نشود”.

مدل سازیِ اکتبرِ 2019 صندوق بین المللی پول نشان می دهد که اقتصادهای مختلف جهان تا چه اندازه در سال 2020، از جنگ تجاری چین و آمریکا رنج خواهند برد. بر این اساس، چین حدودا شاهدِ کاهش 2 درصدی در تولید ناخالص داخلی خود خواهد بود. آمریکا 0.6 درصد و اروپا و ژاپن نیز 0.5 درصد از تولید ناخالص داخلی خود را از دست خواهند داد.

در حال حاضر، اقتصاد چین، سه برابر بیشتر از اقتصاد آمریکا در حال رشد است(رشد 6 درصدی اقتصاد چین در مقایسه با رشد 2 درصدی اقتصاد آمریکا). از این رو، آسیب هایی که اقتصاد چین از جنگ تجاری با آمریکا می بیند، تقریبا با رشد اقتصادی آن در قیاس با آمریکا جبران می شود. از نظرِ تولید ناخالص داخلیِ سرانه نیز(ابزاری برای سنجیدنِ اینکه تعرفه های تجاری تا چه حد به صورت میانگین، برای افراد ایجاد خسارت می کنند)، خسارت حدودا 400 دلار برای شهروندان آمریکایی و چینی ارزیابی شده است.

با توجه به این گزاره که درآمدی متوسطِ چینی ها کمتر از همتایانشان در آمریکا است، کاهش درآمد سرانه، بیشتر به چین آسیب می زند(امری که با روایتِ ترامپ مبنی بر اینکه جنگ تجاری موجب شده تا چین خسارتِ بیشتری را متحمل شود، همخوانی دارد). با این حال، درسِ تاریخ این است که اقداماتِ تنبیهی امکان دارد نتیجه عکس دهند و موجبِ آسیب رسیدن به کشوری شوند که آن ها را به اجرا گذاشته است. کینز در حدودا یک قرن پیش در این رابطه می نویسد: “شکوفایی اقتصادی و شادیِ یک کشور، موجب شکوفایی اقتصادی و شادی دیگر کشورها می شود”.

کینز معتقد بود: صلح و شکوفایی اقتصادی، بدونِ تجارتِ آزاد، که وی امید داشت بتواند تخاصمِ میان مرزبندی های سیاسیِ جدید( در آن زمان) در قبال یکدیگر را کاهش دهد، محقق نخواهد شد. مرزبندی هایی که میانِ دولت هایِ ملی گرایِ حریص، حسود، نابالغ، و از لحاظ اقتصادی ناقص، ایجاد شده اند.

ویلسون رغبتِ زیادی داشت اما نتوانست نظم جهانیِ مبتنی بر منازعه میان قدرت های بزرگ را با نظمی جهانی که مبتنی بر قاعده، منطق و استدلال باشد، جایگزین کند. درست برعکس، اینگونه به نظر می آید که ترامپ، منازعه و درگیری را به قاعده و قانون ترجیح می دهد.

رویکردِ تنبیهی به روابط اقتصادیِ بین المللی، یک قرن پیش شکست خورد. ما اکنون دلایل متقن و خوبی داریم تا از آن هراسان باشیم. »

***نویسنده: جان هاوکینز، وی استادِ علم سیاست، اقتصاد و جامعه در دانشگاه کانبرا(استرالیا) .

منبع:الف