نقش تعاونی ها در توسعه اقتصادی روستاها به عنوان یک نهاد مردمی بر کسی پوشیده نیست. شرکت های تعاونی از جمله شرکت های اعتباری هستند که به منظور مرتفع نمودن نیازی شناخته شده توسط یک عهده افراد در جامعه ای خاص و یا عام تشکیل می شود و اهداف متفاوتی را دنبال می کنند. عده ای ممکن است برای ایجاد اشتغال، عده ای برای تامین درآمد، برخی برای انجام خدمات عمومی ، رفع نیاز های جامعه به تولید برخی از کالا ها ، تامین اعتبار برای برخی از فعالیت ها و … دلایلی است که می توانند برای ایجاد یک تعاونی مورد نظر باشند.وقتی بیش از نیمی از جمعیت جهان در روستاها زندگی می کنند و در ایران نیز چیزی قریب به 30 درصد از جمعیت، در روستاها ساکن هستند، توجه به افزایش تولید، ارتقای سطح درآمد و بهبود وضعیت اجتماعی و معیشتی آن ها نیز بسیار مهم و اساسی بنظر می رسد. درهمین راستا، امروزه تنوع بخشی به اقتصاد روستایی یکی از رویکردهایی است که در جهت تحقق توسعه پایدار روستایی مطرح گردیده که در نهایت منجر به اشتغال و ریشه کن نمودن بیکاری در روستاها می گردد. جمعیت بالای روستاییان در کشور و جایگاهی که روستا و روستاییان در پویایی اقتصاد از جمله کمک به رشد اقتصادی، کنترل نرخ تورم، افزایش نرخ اشتغال، رونق اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دارند، می تواند گواهی بر نقش مهم تشکل هایی همچون تعاونی ها، در رسیدن به اهداف مذکور باشد. در کشور بهره برداری های کشاورزی عمدتا در قطعات کوچک صورت می پذیرد و کشاورزان عموما اقشار آسیب پذیری هستند که با سرمایه ای اندک مشغول به کارند، در تولید، بازاریابی، تامین اعتبار و تهیه نهاده های تولید با مشکلات فراوانی روبرواند. سایه سنگین دلالان بر سر محصولات کشاورزی آنان را مجبور می کند تا دسترنج خود را به واسطه ها و با نازل ترین قیمت فروخته که بعضا متضرر نیز خواهند شد. اینجا دقیقا همان نقطه ای است که تاسیس تعاونی ها می تواند ایجاد کننده ی زمینه ای باشد تا روستاییان با مشارکت فعال، سرنوشت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خویش را بدست گرفته و توسعه مناطق روستایی بیش از پیش محقق گردد.
تعاونی ها با جهت گیری صحیح خود می توانند به عنوان راهی به سمت حرکت و سرمایه های اجتماعی (کار، سرمایه، مدیریت و تکنولوژی) در جهت تحقق آرمان های عدالت خواهانه و اقتصادی به حساب آیند.ایجاد اشتغال در مناطق روستایی از طریق رونق زراعت و کشاورزی ضمن جلوگیری از مهاجرت به شهرها، از شکل گیری مشاغل کاذب نیز جلوگیری کرده و موجب رشد جامعه خواهد شد. از اینرو، توسعه شهرها بدون توسعه روستاها هرگز امکان پذیر نخواهد بود. بنابراین تعاونی ها ؛ابزاری مناسب برای همکاری مردم به شمار می روند و در رسیدن به توسعه پایدار نقش مهمی ایفا می کنند، به گونه ای که با هم فکری مردم می کوشند توانایی های آن ها را در راستای توسعه مناطق روستایی هدایت کنند. البته تعاونی نه صرفا فعالیت در بخش کشاورزی، بلکه مشارکت در توسعه ای همه جانبه از طریق بکارگیری پتانسیل هایی از قبیل میراث فرهنگی، صنایع روستایی و حتی بوم گردی های روستایی در ایجاد کارآفرینی می توانند سهیم باشند.
کشاورزی روستایی به عنوان یکی از محورهای اساسی رشد و توسعه، نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشور دارد و می تواند درصد چشمگیری از تولید و اشتغال را در برگیرد. کشاورزان موفق می توانند با استفاده از ذهنیت کارآفرینی، ارزش های جدیدی را خلق کنند تا کارآفرینی کشاورزی صرفنظر از این که یک منبع درآمد و اشتغال برای ساکنین روستا به حساب آید، در توسعه ی اقتصادی روستا و در نهایت توسعه ی روستایی نیز موثر باشد. از اینرو، اهرمی تحت عنوان تعاونی ها، می توانند نقش برجسته ای در توسعه روستایی از طریق فراهم نمودن زیرساخت ها ایفا نمایند و شرایط زندگی در روستاها را با ایجاد امکانات تسهیل نمایند. همچنین هر تعاونی با شناسایی استعدادهای منطقه ای، می تواند ظرفیت توسعه روستاها را مورد بهره وری قرار داده و به توسعه ی منطقه ای بپردازد.
پژوهش ها نشان می دهد که رابطه نزدیکی بین تعاونی های روستایی و کارآفرینی وجود دارد و در واقع کارآفرینی یکی از پیش شرط های اصلی موفقیت تعاونی های روستایی به شمار می رود. چرا که تعاونی ها می توانند با بهره گیری از عناصر خلاقیت، نوآوری، شناسایی و بهره گیری از فرصت ها و ریسک ها، کارایی و اثر بخشی خود را افزایش داده و موفق تر عمل نمایند.علی رغم اهمیت و جایگاه تعاونی ها، بررسی اولیه عملکرد آن ها بویژه در مناطق روستایی نشان دهنده آن است که این تعاونی ها با مشکلات متعددی روبرو بوده و نتوانسته اند به اهداف از پیش تعیین شده خود دست یابند. برای بهبود عملکرد تعاونی های روستایی، وزارت تعاون باید شعاع عملکرد خود را افزایش داده و با جدیت هر چه بیشتر و بازنگری جدی سیاست های نظارتی و تسهیلاتی، به ویژه در سطح روستاها و کشاورزی به عمل آورد تا به جای سودآوری محصولات کشاورزی برای دلالان، بهره مندی از آن عاید کشاورزان زحمتکش شود.
سردبیر*
