چگونه انتقاد کنیم؟

انتقاد از دیگران موضوعی ضروری و اجتناب‌ناپذیر در زندگی اجتماعی است. اهمیت این موضوع به اندازه‌ای است که جا دارد سرفصلی اختصاصی در سیستم آموزشی کشور به آن اختصاص یابد.

به گزارش پایگاه خبری تفاهم آنلاین بسیاری از مشکلات کاری، خانوادگی و حتی سیاسی و اجتماعی ناشی از عدم وجود فرهنگ انتقاد پذیری در جامعه است. در مورد انتقادپذیری حرف و سخن بسیار است ولی کمتر کسی در مورد چطور انتقاد کردن صحبت کرده است. در حالی که منطقاً باید چیزی را از جامعه بخواهیم که قبلاً آن را آموزش داده‌ایم. لذا ما در این مطلب تلاش می‌کنیم نحوه انتقاد سازنده را به شما بیاموزیم.

هدف اصلی

مهم‌ترین وجه تمایز انتقاد سازنده و مخرب در هدف آن نهفته است. اگر هدف شما تخریب شخصیت، تسویه حساب شخصی، تلافی یا قدرت‌نمایی باشد هیچ نتیجه مثبتی به دنبال نخواهد داشت. هدف از انتقاد سازنده اصلاح و پیشرفت طرف مقابل است. چنین رویکری مانع از بکارگیری لحن سرزنش‌گر و تحقیرآمیز می‌شود. علاوه بر آن ناخودآگاه تمرکز بر اصلاح و ایجاد تغییرات مثبت خواهد بود. در نتیجه تأثیر مثبت و سازنده‌ای بر طرف مقابل خواهد داشت و احتمال پذیرش را افزایش می‌دهد.

شیوه بیان انتقاد

نوع بشر علاقه‌ای به بازخورد منفی اعمال و رفتار خود ندارد. پس بیان مستقیم، صریح و بی‌پرده مشکلات و نکات منفی به ندرت مورد پذیرش قرار می‌گیرد. به همین دلیل شیوه و لحن بیان انتقاد اهمیت بسیار زیادی دارد. علاوه بر کلمات و لحن بیان، حتی حرکات بدن شما هم می‌تواند بر پذیرش یا رد از سوی طرف مقابل تأثیرگذار باشد. اگر با سرزنش، تهدید و تخریب شخصیت، طرف مقابل خود را بترسانید یا شرمنده کنید احتمال اثرگذاری آن به صفر می‌رسد. برعکس باید این نکات منفی را در ظاهری زیبا به اصطلاح کادوپیچی کنید. بیان نقاط منفی در لفافه‌ای از نقاط مثبت یکی از این راهکارها است. به عنوان مثال “تو که اینقدر خوش سلیقه هستی اگر کمی هم وسایل اتاقت را منظم می‌کردی خیلی خوب می‌شد”

راهکار جایگزین

دیگر ویژگی تفکیک‌ناپذیر انتقاد سازنده، ارائه راهکار عملی است. قرار نیست از نقاط منفی افراد به عنوان حربه‌ای برای تخریب شخصیت آنها استفاده کنیم. قرار است به آنها کمک کنیم عیب‌ها و نواقص خود را با خصوصیات مثبت جایگزین کنند. شما باید ضمن بیان ایرادات گزینه‌های جایگزین خود را مطرح کنید. صرف بیان نکات منفی و ناپسند شمردن آنها کفایت نمی‌کند. این بخش، موقعیت مناسبی برای بیان خصوصیات مثبت و منفی افراد در کنار هم است. با یادآوری خصوصیات مثبت، احساس خوشایندی در افراد ایجاد می‌شود که احتمال پذیرش بازخوردهای منفی را افزایش می‌دهد.

زمان، مکان و فرد مناسب

حقیقت این است که هر کاری اگر در زمان و مکان مناسب و توسط فرد مناسب انجام نشود نتیجه‌ای نخواهد داشت. هرکسی صلاحیت انتقاد از همه افراد را ندارد. نسبت شما با فرد مقابل، تفاوت سنی و جایگاه اجتماعی از مهمترین عوامل مؤثر در این حوزه هستند. انتخاب زمان و مکان مناسب هم به همین اندازه اهمیت دارد. معمولاً بیان نکات منفی در حضور دیگران هرگز اثرات مثبتی نخواهد داشت. برای اثرگذاری بیشتر باید زمانی را انتخاب کنید که هر دو طرف شرایط روحی مناسبی داشته باشند. هرگز اوقات خستگی، بیماری و گرفتاری را برای این کار انتخاب نکنید.