هوشمندسازی شهرها به معنای استفاده از فناوری‌های نوین و اطلاعات جمع آوری شده به منظور بهبود کیفیت زندگی و عملکرد شهرها است. هدف اصلی هوشمند سازی شهرها، ارتقای سطح خدمات شهری، بهینه‌سازی مصرف منابع موجود و بهبود ارتباطات و ارتباطات عمومی است. از اینرو هوشمند سازی شهرها باعث ارتقای کیفیت زندگی شهروندان، بهبود مدیریت منابع شهری، کاهش هزینه‌ها و بهره‌وری بیشتر می‌شود. همچنین، این فرایند به توسعه پایدار و سازگار با محیط زیست کمک می‌کند.
با توجه به پیشرفت فناوری‌ها ، هوشمند سازی شهرها در آینده بیشترین تأثیر را بر شهرها و زندگی شهروندان خواهد داشت. در تمام دنیا برنامه ریزی شهری به دنبال تامین رفاه شهروندان از طریق ایجاد محیطی بهتر، مساعد تر، سالم تر و موثرتر است، دولت ها و ملت ها برای دستیابی به محیطی بهتر و پایدارتر و زندگی جمعی آسوده تر، نیازمند الگوها و شیوه های مدیریت نوآورانه در اداره ی شهرها هستند.
در بستر چنین جریان فرایندی و بروز مسائل و پدیده های شهری نوظهور که روز به روز بر پیچیدگی مدیریت شهرها می افزاید ،مدیران شهرهای بزرگ بر آن شدند تا با همکاری دانشمندان حوزه های فناوری و مدیریت شهری، چاره ای بیندیشند. ایده ی هوشمندسازی شهرها به عنوان راهکاری جهت حل بسیاری از مشکلات کنونی توسط اندیشمندان و طراحان شهرهای بزرگ جهان مطرح شده است.
البته شایان ذکر است که هوشمند سازی شهرها نیازمند زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات قوی است. شامل زیرساخت‌های شبکه ارتباطی پهنای باند بالا، سنسورهای هوشمند، شبکه‌های اینترنت اشیاء و سیستم‌های مدیریت داده می باشد. این زیرساخت‌ها امکان جمع‌آوری، پردازش و انتقال اطلاعات را فراهم می‌کنند. باید توجه داشت که یکی از جوانب مهم هوشمند سازی شهرها، مدیریت هوشمند ترافیک است. با استفاده از سیستم‌های ترافیک هوشمند، می‌توان بهبود تسهیلات ترافیکی، کاهش ترافیک و زمان سفر و افزایش ایمنی را در شهرها تحقق داد.
از جمله ابزارهای استفاده شده می‌توان به سیستم‌های تشخیص خودرو، نصب سنسورهای ترافیکی و استفاده از الگوریتم‌های هوشمند ترافیک اشاره کرد. سیستم‌های پارکینگ هوشمند می‌توانند به بهبود مدیریت پارکینگ و کاهش ترافیک مرتبط با یافتن مکان پارکینگ خالی کمک کنند. البته هوشمند سازی شهرها می‌تواند به بهره‌وری انرژی و کاهش مصرف انرژی کمک کند که این موضوع یکی از اصلی ترین دغدغه های کلان شهرها بالاخص در کشورهای توسعه یافته است. استفاده از شبکه‌های برق هوشمند، سیستم‌های مدیریت انرژی و استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر مانند آفتاب از مهم ترین آن ها بالاخص با توجه به شرایط اقلیمی کشور ماست. با استفاده از این فناوری‌ها، میزان آلودگی هوا و هزینه‌های انرژی کاهش می‌یابد.
باید به این مطلب توجه داشت که هوشمند سازی شهرها می‌تواند فرصت‌های مشارکت شهروندان را در فرایند‌های تصمیم‌گیری و مدیریت شهری فراهم کند. با استفاده از فناوری‌های مختلف مانند برنامه‌ها و پلتفرم‌های موبایل، شهروندان می‌توانند در ارائه ایده‌ها، گزارش مشکلات و شرکت در تصمیم‌گیری‌های محلی شهری مشارکت کنند.
فرایند هوشمند سازی در شهرهای دنیا به دو شیوه مرسوم است. ایجاد شهرهای هوشمند و هوشمند کردن شهرهای موجود. با توجه به اینکه اکثر شهرهای موجود در کشورهای در حال توسعه نظیر ایران، تصور هوشمند سازی را در سر دارند، چند سالی است که شهر هوشمند وارد برنامه های مسئولان شهری ما نیز شده است.
چرا که این موضوع برهمگان روشن و مبرهن است که با گسترش چالش ها و مشکلات شهری که هر روز بیش از پیش خود را نشان می دهند، توجه به مقوله هوشمندسازی شهری بیشتر از گذشته ،اهمیت یافته است و بدون این مهم ،هرگز نمی توان مدیری شهری موفقی را حتی در ذهن ها ترسیم نمود.
اگرچه شاید درهمایش ها و گردهمایی ها، هوشمند سازی شهرها برای یک عده از مسئولان به یک دکور و شعار تبدیل شده باشد، اما شهر هوشمند چیزی جز خدمت به مردم نیست و این واقعیتی است که باید آن را بپذیریم و اساس کارها را بر این اصل بگذاریم تا مشکلات حل شوند.پایه های شهرهوشمند را اقتصاد هوشمند، محیط هوشمند، مردم هوشمند و حکمرانی هوشمند تشکیل می دهد. در این راستا برای ایجاد یک شهرهوشمند، در گام اول نیازمند همکاری همه دستگاه ها و سازمان های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات است و بدون این هماهنگی شکل گیری آن عملی نخواهد شد.
در مجموع می توان گفت که شهرهای هوشمند، به مانند جوامع زنده ای هستند که از مهارت های افراد، نهادهای جمعی برای یادگیری و نوآوری و زیرساخت های فیزیکی و دیجیتالی برای برقراری ارتباط و همکاری آنلاین استفاده می کنند. هوشمند کردن شهرها ، نیاز امروز و ضرورت فردای آینده ی ایران است و برای داشتن زندگی شهری سالم تر و پویاتر استفاده از دانش ارتباطات و فناوری اطلاعات، امری گریزناپذیر است و چاره ای جزهوشمند سازی وجود ندارد.
