سیل و عوامل بروز آن

سیل یکی از انواع بلایای طبیعی به شمار می رود که البته از دیدگاه کارشناسان ، عوامل انسانی نیز در بروز و رخداد آن تاثیرگذار است . این حادثه به عوامل گوناگونی وابسته است که از مهم ترین آن ها می توان گفت که بسته به موقعیت و شرایط در هر مکانی قابل وقوع است . در بیانی ساده می توان گفت ، سیل به معنای طغیان کردن آب و زیر آب رفتن قسمت های گسترده ای از زمین می باشد .

درهفته ای که گذشت ، شاهد اخباری تلخ و تصاویر هولناکی ناشی از وقوع سیل در بسیاری از شهرهای ایران بودیم. از سیل استهبان فارس در اول مرداد گرفته که ده ها نفر از هموطنانمان جان خود را از دست دادند، تا ادامه ی این بارش ها در سایر شهرها که متاسفانه  در هر کدام از آن ها با تلفات سنگینی روبرو بودیم. اما برای اکثر افراد جامعه یک چرایی مهم وجود دارد. چرا این سیل در میانه ی تابستان با این شدت رخ داده است؟ تا چه حد سهل انگاری های انجام شده از سوی مسئولین ذی ربط بر خسارت های ناشی از این سیل تاثیر گذار بوده؟ و با چه اقداماتی می توان از تکرار حوادث تلخ این چنینی جلوگیری کرد؟

کشور ایران به دلیل ویژگی های جغرافیایی و اقلیمی در ناحیه ی خشک و نیمه خشک واقع شده است و به علت تنوع سرزمینی و اقلیمی و شرایط حاکم بر آن، همواره با حوادث متعدد طبیعی و به ویژه طغیان و جریان نابهنگام آب های سطحی دچار حوادثی از این قبیل شده است.

کارشناسان حوزه ی هواشناسی بر این عقیده اند که با وجود اینکه فصل تابستان خشک است با این وجود در شرایط مساعد، از سمت جنوب شرقی یعنی از اقیانوس هند رطوبت به ایران می‌رسد و احتمال وجود بارش های سنگین و سیل آسا وجود خواهد داشت که همان بارش های موسمی خواهد بود. پس وقوع بارش هایی با این حجم دور از انتظار نبوده و مسبوق به سابقه در سال های گذشته است. بارش های مرداد سال هزار و سیصد و شصت و شش و وقوع سیل در تهران و نمونه های دیگری از این دست را می توان یاد آور شد. بنابراین ، این پدیده بارها در ایران رخ داده است اما از آنجایی که بصورت روتین و هر ساله نیست ، بی توجهی ها و نبود زیر ساخت های لازم از طرف مسئولین و عدم یک مدیریت بحران درست ، بیش از قبل به چشم می خورد.

تصاویر و فیلم های پخش شده ی این چند روز را می توان از چندین زاویه مورد بررسی قرار داد. نخست آنکه چرا بسیاری از هموطنانمان علی رغم هشدارها و اعلام خطرهای از پیش گفته شده ، باز در مسیر و بستر رودخانه اتراق نموده و به نکات ایمنی منتشر شده کمترین توجهی ننموده اند و با سهل ‌انگاری جان خود و دیگران را به خطر می ‌اندازند. البته قطع به یقین این موضوع خلاء آموزش های لازم در این حوزه را نشان می دهد.

متاسفانه در طی این سال ها تخريب شديد منابع طبيعي چه از طریق  بهره برداری بي رويه از جنگل ها و مراتع و چه از طریق تغيير كاربری اراضی، چرای بیش از حد دام در مراتع کشور و از بین بردن زمین های کشاورزی و تبددیل آن ها به مناطق مسکونی و ویلاها ، همه و همه دست به دست هم داده تا سيلاب ها سال به سال چه از نظر تعداد وقوع و چه از ديدگاه شدت خسارات، افزايش يابند.

دست خوردگی حوضه آبریز در بسیاری از مناطق  و خالی کردن اراضی منابع ملی از درخت و پوشش گیاهی در سایه ی عدم نظارت های دستگاه های مربوطه و حتی بعضا از سوی نهاد ها و سازمان های دولتی و البته  ساخت وسازها در حریم و بستررودخانه ها  و احداث تاسیسات راه ها نیز باعث شده تا این روزها شاهد این حوادث تلخ باشیم.

حوادث تلخ این روزها و بارندگی های سیل آسا رو به اتمام است. اما نباید علل و عوامل این حوادث تلخ همچون آتش سوزی پلاسکو، ریزش متروپل و کشته های سیل اخیر به دست فراموشی سپرده شود. مردم و مسئولین باید بدانند مادامی که تخریب محیط زیست و منابع طبیعی ادامه دارد ، باید منتظر بلاها و فجایع طبیعی از این قبیل باشیم.

مرتضویی – کارشناس محیط زیست