در نشست تخصصی «ادبیات‌پژوهی زن و دفاع مقدس» مطرح شد؛ انقلاب نویسندگان خود را پیدا کرد

به گزارش پایگاه خبری تفاهم آنلاین به نقل از روابط عمومی خانه کتاب و ادبیات ایران، نشست تخصصی «ادبیات‌پژوهی زن و دفاع مقدس» به همراه رونمایی از کتاب «سیمای زن در آثار راضیه تجار» سه‌شنبه (نهم آذرماه 1400) با حضور محمدرضا سنگری، راضیه تجار و مریم زارع (نویسنده و پژوهشگر این کتاب) در خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.

اکنون زایش پژوهش کم است

در ابتدای این نشست محمدرضا سنگری با اشاره به سوره کوثر بیان کرد: کوثر، کوچک‌ترین سوره قرآن است که در آن به دو وجه زایش و ابتر اشاره شده است. افرادی هستند که در مسیر زایش و فزونی قدم برداشته و افرادی هم وجود دارند که نه‌تنها نازا بوده، بلکه راه را بر رویش دیگران نیز می‌بندند؛ چنین افرادی دشمن هستند. با بهره‌گیری از این سوره می‌توان دفاع مقدس را کوثر دانست و به تعبیر مقام معظم رهبری آن را گنجی عظیم معرفی کرد که پایانی بر آن نیست.

وی همچنین مطرح کرد: با این‌که چندین سال از ایام دفاع مقدس گذشته است اما همچنان شاهد ره‌آوردهای آن هستیم؛ در این صورت نباید فراموش کرد که هر مورد ارزشمندی بیشتر در آستانه خطر قرار دارد. البته این را هم نباید فراموش کرد که خود آسیب‌شناسی در حوزه دفاع مقدس نیز به آسیب جدی تبدیل شده است، چراکه راه آمده را نمی‌بینیم و در این مسیر تنها به حفره‌ها اشاره داریم.

 در این زمینه آثار بزرگی توسط زنان به‌ویژه در حوزه داستان‌نویسی و خاطره‌نگاری ثبت شده است؛ ولی با دو آفت درونی و بیرونی در این خصوص مواجه هستیم. یک مسأله مهم فربه‌شدگی برخی عرصه‌ها و دیگری لاغر ماندن برخی دیگر از قلمروها است. در برخی از عرصه‌ها ازجمله رمان بارور شده‌ایم، اما در حوزه پژوهش عملکرد ضعیفی داشته‌ایم که نشان از سهم کم دانشگاهیان در این زمینه دارد.

او گذشت زمان را انگاره ناروایی برای ادبیات دفاع مقدس برشمرد و اظهار کرد: برخی معتقدند که باید با گذشت زمان، به بررسی بپردازیم؛ این درحالی است که در قلمرو اقتصاد، فرهنگ، سیاست و… بلافاصله نظر داده می‌شود. بنابراین نباید حوزه ادبیات را مستثنی بدانیم؛ چراکه تولید آثار قابل مقایسه با گذشته نیست و در 40 سال اخیر بیش از 400 سال گذشته آثار ایجاد شده است.

باید با بهره‌گیری از آیات قرآن به نسل‌پروری بیندیشیم

این نویسنده با اشاره به شکل‌گیری گرایش ادبیات پایدای در 44 دانشگاه کشور در یک دهه اخیر عنوان کرد: متأسفانه زمانی که این رشته در دانشگاه‌های کشور دایر شد، برای واحدهای درسی آن کتابی وجود نداشت، درصورتی‌ که در سایر حوزه‌ها انباشت علمی وجود داشت. درواقع در بعد دانشگاهی و پژوهشی، کتاب با فرآیند علمی دقیق اندک است. می‌توان گفت به نسبت کوثری که وجود دارد، زایش پژوهش کم است. در این حوزه با چند خطر جدی مواجه هستیم که از دست دادن این نسل، یکی از آن‌ها است. در طول این سال‌ها، پدر، مادر و صاحب‌نظران این حوزه را از دست داده‌ایم. همچنین نباید تکانه‌های حافظه‌ای را فراموش کرد. از دیگر آسیب‌های جدی، از بین رفتن اثر نشانه‌هایی است که به کمک ما آمده و توسط آن‌ها به تحلیل و بررسی دست می‌زنیم.

او تحریف را از دیگر آفت‌ها و آسیب‌های این حوزه برشمرد و تصریح کرد: با خالی بودن حضور ما در میدان، دیگران وارد عرصه شده و دست به تحریف زده و تصویری عرضه خواهند کرد که با واقعیت مغایر بوده و قابل دفاع نیست. بنابراین از مجموعه‌های فعال و استادان درخواست می‌کنم قلم به‌دست گرفته و دین خود را در این عرصه ادا کنند.

وی با اشاره به آمار کتاب خانه جنگ حوزه هنری یادآورشد: در فاصله بین سال‌های 1359 تا 1367 متوسط تولید سالانه کتاب در حوزه دفاع مقدس 105 کتاب، از سال 1368 تا 1374 سالانه به‌طور متوسط 175 کتاب، از سال 1375 تا 1382 متوسط سالانه 380 عنوان، از سال 1383 تا 1387 متوسط سالانه 630 عنوان و دوره آخر از سال 1388 تا 1399 متوسط سالانه 950 عنوان کتاب در حوزه ادبیات پایداری و دفاع مقدس به چاپ رسیده است.

این پژوهشگر همچنین به هزار و 922 اثر در حوزه ادبیات پایداری کودک و نوجوان اشاره کرد و گفت: این آمار نشان می‌دهد که در حوزه کتاب کودک و نوجوان عملکرد ضعیفی داشته‌ایم. همچنین در زمینه شعر نیز حضور کمرنگی داریم، این در صورتی است که با بهره‌گیری از آیات قرآن کریم باید به نسل‌پروری بیندیشیم. نسل‌پروری و انتقال این ارزش‌ها مسأله اساسی است که باید به آن توجه خاصی مبذول داشت. در حوزه بزرگسال 16هزار و 162 کتاب به چاپ رسیده که در مجموع تنها 18 درصد مربوط به حوزه پژوهش بوده و این نشان از فقر این حوزه دارد. 310 مجموعه پژوهش ادبی نیز در این حوزه به چشم می‌خورد که علت فقر آن را باید در ورود و سهم کم دانشگاهیان جست‌وجو کرد.

وی همچنین در ادامه سخنان خود اسطوره‌سازی به‌جای اسوه‌سازی را از دیگر خطرات این حوزه دانست و عنوان کرد: در واقع غلو کردن به این حوزه آسیب جدی وارد می‌کند. نویسندگان باید در این مسیر از صبر و بردباری بالایی برخوردار باشند، چراکه حوزه ادبیات داستانی، خاطره‌نگاری و… نیازمند حلم و بردباری است. باید توجه داشت به معرفی اسوه بپردازیم که شدنی است، نه اسطوره که دست‌نیافتنی است. فقرِ خودنقدی از دیگر آسیب‌هایی این حوزه به شمار می‌رود و متاسفانه جلسه نقد جدی و همچنین خودنقدی نداریم. فرصت خودنقدی را باید در جامعه ایجاد کرد. برخی از آثار خوب در این حوزه دیده نمی‌شوند.

او بزرگ‌نمایی و تقدس‌زدایی را از دیگر آفت‌های این عرصه برشمرد و تاکید کرد: برخی این جنگ را تبدیل به جنگ معمولی کرده که با دیگر جنگ‌های معمولی تفاوتی ندارد؛ درواقع بخش ملکوتی آن را حذف می‌کنند. این اتفاق بیشتر در ادبیات داستانی اتفاق می‌افتد و سعی می‌کنند بُعد ویرانی، آوارگی، عشق‌های ازدست‌رفته و… را پررنگ‌تر جلوه دهند که معتقدم این امر خیانت بزرگی به ادبیات این حوزه است.

وی با اشاره به خلأ برخی از موضوعات در ادبیات پایداری، ادامه داد: مبانی ادبیات پایداری، مبانی ادبیات انقلاب، مبانی ادبیات دفاع مقدس، مرجع‌شناسی و روش تحقیق در ادبیات پایداری، تاریخ تحلیل ادبیات پایداری در ایران از آغاز تا عصر انقلاب اسلامی، تحلیل و تببین پایداری در شعر فارسی تا عصر انقلاب اسلامی، تحلیل و تبیین پایداری در حوزه نثر فارسی تا عصر انقلاب اسلامی، نثر عصر انقلاب اسلامی، شعر انقلاب اسلامی، شعر دفاع مقدس و… ازجمله موضوعاتی است که کتابی در این حوزه‌ها وجود ندارد.

محمدرضا سنگری در پاسخ به این سوال که در شهرستان‌ها دسترسی به افراد میدان‌دار در حوزه ادبیات پایداری برای برگزاری جلسات نقد و… سخت است، گفت: متاسفانه این خلأ وجود دارد، اما در پاسخ به این نیاز مجموعه اندیشکده ادبیات پایداری به فرمان مقام معظم رهبری و با همکاری بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس به این مسأله ورود کرده است. همچنین دو طرح بزرگ نگارش تاریخ ادبیات دفاع مقدس در استان‌ها و تأمین نیازهای پژوهشی در دستور کار این اندیشکده قرار دارد.

با غرور پای کارهایم می‌ایستم

در ادامه این نشست، راضیه تجار با اشاره به حضور خود در عرصه دفاع مقدس، اظهار کرد: در حوزه دفاع مقدس با قلب خودم به موضوع نگاه کرده و قلم به‌دست گرفته‌ام. به همین دلیل با غرور و افتخار پای کارهایم می‌ایستم و در این مسیر با عزیزان زیادی خویشاوند ادبی هستم. با انقلاب اسلامی بسیاری از نویسندگان شاخص قبل از انقلاب از ورود به این حوزه امتناع کردند، اما انقلاب نویسندگان خود را پیدا کرد. زمانه رصد می‌کند و آنانی را که مانا هستند نگه می‌دارد. در واقع بذری که کاشته شد، امروز بارور شده است.

تجار در پایان با اشاره به تعداد اندک نویسندگان در این حوزه گفت: برخلاف آنچه که گفته می‌شود، تعداد نویسندگان اندک است و همین تعداد محدود اکثرا با تلاش خود و بدون پشتیبانی در این مسیر قدم بر می‌دارند. لذا دولتمردان فرهنگی و افراد دغدغه‌مند در این حوزه باید با برنامه‌ریزی به آفرینش کارهای شاخص و نزدیک به حقیقت کمک کنند، چراکه جنگ ما دفاع بود و همین باعث تفاوت آن از سایر جنگ‌ها می‌شود.