افزایش جمعیت و بحران های پیشرو!
مبحث افزایش جمعیت و بحران های پیشرو ، بالاخص در چند سال اخیر، همواره مطرح بوده و توجه به پیامدهای آن یکی از چالش های دولتمردان ایران بوده و می باشد. جامعه ی پیر، نه تنها نمی تواند رشد و توسعه اقتصادی را به همراه داشته باشد، بلکه همان گونه که منابع زیرزمینی، منابع تکنولوژیکی، تجهیزات نظامی یک کشور از پارامترهای قدرت ملی آن کشور محسوب می شود، در تئوری های قدرت ، منابع انسانی نیز یکی از مولفه های اصلی قدرت ملی به حساب می آید.
جامعه ی ایران رو به پیری می رود، جمله ای تلخ که گواه آن آمارهایی است که نرخ پایین زاد و ولد در کشور را نشان میدهد. اگر چه سیاست های کنترل جمعیتی در ایران از سال های دهه سی و چهل پی گرفته شده و مهم ترین رخداد این عرصه در دهه هفتاد با شعار مامان، بابا دو تا بچه کافیه!! بود که با حذف همه سیاست های تشویقی سه فرزند به بالا، سریع ترین کاهش ثبت شده در نرخ رشد جمعیت کشور را رقم زد ، حال تبدیل به تهدیدی برای آینده جمعیتی ایران شده است.
روند کنونی افزایش جمعیت ایران نشان می دهد که متوسط سن جمعیت کشور در قریب به سی سال آینده به سمت شصت سال نیل خواهد نمود و این موضوعی است که قدرت ملی را در نسبت با آنچه که در اسناد بالا دستی نظام اسلامی هدف گذاری شده است، دچار خدشه می سازد. ایران در حال حاضر نیز جز ده کشوری است که به سمت کهنسالی در حال حرکت است و در جایگاه ششمین کشور جهان قرار دارد که افراد آن به سن پیری می رسند . در بیست سال آینده ، وارد فاز اول سالمندی جمعیتی خواهد شد و در ده سال آتی نیز ، فاز دوم سالمندی را تجربه خواهد کرد. کشوری که جمعیت سالخورده ی آن غالب باشد، توسعه ای در هیچ زمینه ای نخواهد داشت و بی تردید کشور در رویارویی با مسائلی از قبیل دفاعی و پیشگیری از بحران های گوناگون ، تولیدات کشاورزی و صنعتی دچار مشکل خواهد شد. بنابراین اگر این مسئله در اولویت های نظام حاکمیتی کشور قرار نگیرد در آینده ای نه چندان دور، تهدید جمعیت برای کشور ما تبدیل به تهدید پیری جمعیت و نسل ایرانی خواهد شد.
البته علاوه بر سیاست های جمعیتی که در طول این سال ها برای جامعه ی ایرانی تدوین شد ، شعار فرزند کمتر، زندگی بهتر به شدت جمعیت ایران را در سیر نزولی قرار داد ، بخشی از مسئله ی جمعیتی ایران متاثر از سبک زندگی وارداتی نیز قرار گرفت. چرا که در این سبک زندگی جدید ، رفاه و لذت حرف اول را می زند و تجمل ، جایگاه ویژه ای یافته است و تحصیلات کلاسیک و اشتغال زنان ، ارزش و نماد پیشرفت شده و به همین علت فرزندآوری مخالف بهره مندی از لذت های مادی شمرده می شود. همچنین بالا رفتن سن ازدواج و به تعویق انداختن سن باروری زوجین از جمله فاکتورهای تعیین کننده در این زمینه به حساب می آید.
با ذکر تمامی مطالب و بیان نمودن لزوم افزایش فرزند آوری در خانواده ها و اهمیت بالای زاد و ولد، فرزند بیشتر نیاز به امکانات داشته و قطعا با شرایط اقتصادی حال حاضر کشور، کمتر خانواده ای حاضر خواهد شد که تعداد فرزندانش را افزایش دهد. خانواده هایی که به آینده فرزندانشان فکر می کنند و به مشکلاتی که در دوران بزرگ کردن او پیش پایشان است.
از جمله مسائل مادی، فرهنگی، اجتماعی و تربیتی . از اینرو در همه کشورهای جهان ، جهت مقابله با خطر سالخوردگی جمعیت ، سیاست های خاصی را برای تشویق خانواده ها به فرزندآوری در نظر گرفته اند. البته در ایران با تسهیلات و بسته های تشویقی در راستای افزایش فرزندآوری روبرو هستیم ، که عده ای یا اصلا اجرایی نشد و معدودی نیز در میانه ی راه ناتمام ماند. با این وجود بهتر است ، دولتمردان نیز از هم اکنون به فکر آینده باشند و اگر حال با دادن تمهیداتی به والدین و بسته های تشویق و سیاست هایی از این قبیل جامعه را به فرزندآوری تشویق و ترغیب نمایند به مراتب هزینه های کمتری نسبت به اداره ی جامعه ای پیر، با کمبود نیروی انسانی جوان متقبل خواهند شد.
اکبر زاده – کارشناس اجتماعی
