آثار مخرب فقدان شایسته‌سالاری
بخشی از مشکلات اقتصادی کشور ناشی از ضعف اخلاق کاری در کشور ماست. گرچه اخلاق، امری شخصی به نظر می‌رسد اما اخلاق کاری از ارزشها و هنجارهای جامعه تأثیر می‌پذیرد. شایسته‌سالاری یکی از هنجارهای اجتماعی است که نقش بسزایی در اخلاق کاری جامعه دارد. فقدان شایسته‌سالاری مانعی سخت در برابر توسعه کشور ایجاد می‌کند.
به گزارش تفاهم آنلاین، توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها در درجه اول مرهون نیروی انسانی آن کشور است و شایسته‌سالاری ،بکارگیری دانش و مهارت نیروی انسانی در مسیر درست است. در هر سازمانی، نگرش مدیران و کارکنان باید با اهداف سازمانی همراه باشد تا از پیشرفت سریع و عمیق دنیا عقب نمانند.
در این میان، اخلاق کاری شاخص مهمی است که در افزایش بهره‌وری و رشد و بالندگی اقتصاد کشور تأثیر بسزایی دارد. اخلاق کاری گرچه به ظاهر امری شخصی است ولی در حقیقت متأثر از معیارهای اجتماعی و فرهنگی نظیر شایسته‌سالاری است.
اخلاق کاری چیست؟
معیارها، گرایش‌ها، باورها و رفتارهای یک فرد در محیط کاری بیانگر اخلاق کاری اوست. این اخلاق کاری است که فرد را برای تشخیص درست و نادرست در محیط کار و سپس انجام کار درست و ترک کار نادرست ترغیب می‌کند.
در تمام ارتباطات، انتخاب‌ها و تصمیم‌گیری‌ها در محیط کار، اخلاق کاری نقش مؤثری دارد. بنابراین مشخص است که هرگونه ضعف در اخلاق کاری می‌تواند مسبب بسیاری از مشکلات اقتصادی جامعه باشد.
علل ضعف اخلاق کار در ایران
علیرغم وجود معیارهای ارزشمند اخلاق کاری در فرهنگ ایرانی و اسلامی، متأسفانه نمی‌توان از سطح اخلاق کاری در ایران ابراز رضایت نمود. دلایل متعددی برای این امر وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از:
– ضعف سیستم آموزشی
وجود ارزشها و هنجارها تنها در منابع فرهنگی و مذهبی کافی نیست. باید این اصول و ارزشها از طریق یک سیستم آموزشی کارآمد در جامعه نمود پیدا کند. در حالی که اصول اخلاق کاری مندرج در منابع ملی و مذهبی ما از جمله شایسته‌سالاری، هیچ از سهمی از کتابهای درسی ما ندارند.
– غرب گرایی
روند توسعه در کشور ما به تقلید از جامعه غرب صورت گرفته است. بسیاری از ساختارهای مدرن اجتماعی و اقتصادی در کشور ما فارغ از سنت‌ها و ارزش‌های ملی و مذهبی ما شکل گرفته‌اند.
– دوران گذار
گذر از سنت به مدرنیته در تمام جوامع دورانی سخت و طولانی است و آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی فراوانی به همراه دارد که ضعف اخلاق کاری یکی از آنهاست.
– اقتصاد نفتی
اقتصاد نفتی یکی از عواملی است که در روند طبیعی رشد و پیشرفت جامعه اختلال ایجاد می‌کند. تجربه نشان داده در اقتصاد متکی به نفت کشور ما حتی در زمان اوج گرفتن قیمت نفت نیز هنجارهایی نظیر شایسته‌سالاری و عدالت اجتماعی برقرار نمی‌شود.
شایسته‌سالاری چگونه بر اخلاق کاری تأثیر می‌گذارد؟
انسان موجودی اجتماعی است و در فرایند اجتماعی شدن از تمام هنجارهای اجتماعی تأثیر می‌پذیرد. به طور کلی اخلاق، نمود عملی و رفتاری هنجارها و ارزشها تعریف می‌شود.
اگر در جامعه شایسته‌سالاری وجود داشته باشد یعنی افراد بر مبنای صلاحیت و تخصص خود انتخاب شوند و ارتقاء یابند. افراد جامعه در هر سطحی تلاش می‌کنند با بهبود دانش، مهارت و تخصص خود گام به گام در مسیر پیشرفت حرکت کنند.
چنین افرادی بر مبنای استعدادهای خود هرچه بیشتر تلاش کنند به مدارج بالاتر می‌رسند. در واقع هنجارهای اجتماعی آنها را به تلاش و پشتکار بیشتر دعوت می‌کند. اما در جامعه‌ای که شایسته‌سالاری حاکم نباشد یعنی معیارهایی جز استعداد و تلاش و پشتکار برای ارتقا در جامعه حکمفرماست.
معیارهایی مانند طبقه اجتماعی، جنسیت، قومیت و دیگر مواردی که از اراده افراد خارج است. چنین فرایندی به طور مستقیم بر اخلاق کاری افراد جامعه تأثیر می‌گذارد.
به عبارت ساده‌تر، افراد در محیط کار برای انتخاب راه درست یا غلط به ارزش‌های اخلاقی رجوع نمی‌کنند. بلکه وارد بازی ناهنجاری‌ها و ضدارزش‌های محیط کار شده تا منافع شخصی خود که ارتقای شغلی و کسب ثروت است را به دست آورند.
بنابراین انتخاب و انتصاب افراد در بر مبنای معیاری جز صلاحیت آنها، جریانی از بی‌اخلاقی در جامعه ایجاد می‌کند که مانند سیلی ویرانگر، اخلاق و اعتماد و باور مردم را از بین برده و مانعی سخت در مسیر توسعه کشور ایجاد می‌کند
