نحوه دریافت کرایه معطلی حمل

صنعت کشتیرانی از جمله مهم‌ترین و اثرگذارترین راه‌های ارتباطی برای حمل و نقل کالاهای مختلف در بین کشورهای گوناگون است و بنابراین نقش بسیار مهمی در اقتصاد جهانی و توسعه بازرگانی به صورت بین المللی دارد.

چرا که بسیاری از واردات و صادرات کالاها توسط کشتیرانی و از طریق حمل و نقل دریایی صورت می‌گیرد؛ توجه به این نکته حائز اهمیت است که حمل و نقل دریایی برای حمل کالاهای سنگین‌تر و حجیم‌تر مناسب بوده و همچنین هزینه‌های مقرون به صرفه‌تری دارد.

واضح است که اقدام به واردات و صادرات کالاهای مختلف مستلزم رعایت تشریفات گمرکی تعیین شده است و بنابراین تاجران و شرکت‌های بازرگانی و همچنین شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی بایستی نسبت به دستورالعمل‌ها و مقررات تعیین شده در حوزه تشریفات گمرکی آگاهی لازم را داشته باشند.

یکی از قوانین مربوط به حمل و نقل دریایی بین المللی دموراژ است.

دموراژ که در لغت به معنای کرایه معطلی می‌باشد واژه‌ای با ریشه‌ انگلیسی است. (demurrage)

در صنعت حمل و نقل دریایی و کشتیرانی زمانی از این اصطلاح استفاده می‌شود که شرکت‌های بازرگانی و تجاری که کشتی یا کانتینری را کرایه کرده باشند در موعد مشخص شده قادر به پس دادن آن به صاحبان آن یا شرکت‌های اجاره دهنده نباشند، و در واقع دموراژ جریمه دیرکرد و تاخیر در عودت کشتی یا کانتینر است.

شرکت‌های حمل و نقل بین المللی که اصولا به واسطه کشتی محصولات و کالاهای تولیدی بین کشورها را جابجا می‌کنند معمولاً کانتینرهایی را با مدت زمان مشخصی به شرکت‌ها یا مالکین بار اجاره می‌دهند و در صورتی که شرکت‌ها کانتینرها را به شرکت‌های حمل و نقل دریایی در موعد معین و مدت زمان تعیین شده باز پس ندهند باید مبلغی را به عنوان جریمه بپردازند که به آن دموراژ گفته می‌شود.

فری تایم در دموراژ

همانطور که پیش از این نیز اشاره کردیم زمانی که از حمل و نقل ترکیبی جهت انتقال کالا و بارها به صورت دریایی و زمینی استفاده می‌شود صاحبان کالا یا بار و یا شرکت‌های حمل و نقل باید بارهای محموله را درون کانتینرهای اجاره‌ای قرار دهند، جهت استفاده از این کانتینرهای اجاره‌ای مدت زمانی تعیین می‌شود که شرکت‌های حمل و نقل یا صاحبان محموله باید کانتینرها را تحویل دهند.

این مدت زمان که در قرارداد منعقده میان شرکت کشتیرانی و صاحبان محموله تعیین می‌شود فری تایم نام دارد.

هرچه میزان زمان بیشتری، از زمان تحویل کانتینر بگذرد جریمه پرداختی بالاتر می‌رود.

بنابراین ارتباط مستقیمی میان فری تایم و دموراژ وجود دارد.

فری تایم به دو نوع فری تایم مبدا و مقصد تقسیم می‌شود:

فری تایم مقصد به تعداد روزهایی گفته می‌شود که بعد از حمل بار زمینی یا دریایی صاحب کالا کانتینر پر را تحویل می‌گیرد و تخلیه بار را انجام می‌دهد و کانتینر خالی شده را به شرکت حمل و نقل باز پس می‌دهد.

فری تایم مبدا به تعداد روزهایی گفته می‌شود که کانتینر خالی از محوطه کانتینرها تحویل صاحب کالا داده می‌شود تا زمانی که آن را تحویل دهد.

عوامل موثر در دموراژ شدن

در صنعت حمل و نقل و واردات و صادرات کالاهای مختلف پرداخت هزینه‌های اضافی امری اجتناب ناپذیر است چرا که هر رویدادی می‌تواند موجب تاخیر در تحویل کالا و بار گردد به عنوان مثال شکل گیری اختلاف بین صاحب کالا و شرکت کشتیرانی از جمله عواملی است که می‌تواند منجر به ایجاد تاخیر شود.

همچنین به طور مثال شکل‌گیری هرگونه مشکل در ترخیص کالاها می‌تواند منجر به تاخیر شود.

هرگونه رویدادی که منجر به افزایش زمان مدت ترخیص کالا نسبت به زمان پیش‌بینی شده در قرارداد شود می‌تواند منجر به پرداخت هزینه‌های اضافی گردد.

همچنین هزینه‌های معطلی در هنگام ترخیص و عدم اطلاع صاحب کالا نسبت به این هزینه‌ها از عوامل موثر در دموراژ شدن بار در پروسه صادرات و واردات است.

علاوه بر موارد مذکور عدم دریافت سندهای مربوط به ترخیص کالا در مدت زمان تعیین شده متناسب با قواعد و قوانین می‌تواند منجر به افزایش زمان ترخیص کالاها شود.

در نظر نگرفتن مدت زمان بازرسی کانتینر توسط نهادهای مختلف می‌تواند منجر به توقف بیش از حد حامل و افزایش مدت زمان پروسه حمل و نقل گردد.

با توجه به مطالب ذکر شده تمام بازرگانان و تجار و همچنین شرکت‌های حمل و نقل با آشنایی و آگاهی از قوانین تجارت بین‌الملل و تسلط کافی بر قواعد آن می‌توانند تا حد بسیاری هزینه‌های اضافی مربوط به دموراژ را به حداقل رسانیده و از ایجاد توقف‌های طولانی پیشگیری کنند.

راهکارهایی جهت پیشگیری از به وجود آمدن دموراژ پیشنهاد می‌شود به عنوان مثال استفاده از روش استریپ در تخلیه بار، استفاده از شرکت‌های ترخیص کار، انتخاب مسیر و بندر مناسب، تخصیص زمان بیشتر هنگام عقد قرارداد جهت تهیه اسناد و مدارک ترخیص، انجام مراحل اداری ترخیص کالا قبل از رسیدن بار به مقصد و…. از جمله این راهکارها هستند همچنین می‌توان با انعقاد قرارداد با شرکت‌های حمل و نقل دارای مدت زمان فری تایم بالاتر از ایجاد دموراژ جلوگیری کرد.

انواع دموراژ

دموراژ اصطلاحی کاربردی است که بیشتر در صنعت حمل و نقل دریایی و کشتیرانی پرکاربرد است و در واقع به هزینه‌های ناشی از تاخیر در بارگیری یا تخلیه یک محموله یا کشتی بیش از زمان توافق شده گفته می‌شود؛ اما دموراژ انواع مختلفی دارد که دارای ویژگی‌های منحصر به فردی هستند.

دموراژ کانتینر زمانی اتفاق می‌افتد که یک کانتینر در مدت زمان توافق شده به شرکت حمل و نقل عودت داده نشود، مثلاً یکی از این عوامل می‌تواند مربوط به هزینه‌های خرابی کانتینر باشد که بر روی قابلیت در دسترس بودن کانتینر جهت ارائه به سایر مشتریان اثرگذار است.

همچنین در حالتی که یک کشتی در بندر تاخیری بیش از مدت زمان تعیین شده داشته باشد دموراژ کشتی روی داده است، هزینه‌های پرداختی در خصوص خسارت‌های کشتی مبلغ قابل توجهی است چرا که تمامی تعهدات شرکت کشتیرانی جهت اجرای قرارداد اثرگذار است.

دموراژ پایانه نیز حالتی است که محموله در بازه زمانی مورد توافق از ترمینال خارج نشود این نوع از دموراژ نیز می‌تواند هزینه‌های بسیاری را در شرکت حمل و نقل تحمیل کند چرا که توانایی ترمینال جهت مدیریت عملیات را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

دموراژ فقط محدود به حمل و نقل دریایی نمی‌شود چرا که این نوع دموراژ می‌تواند در حمل و نقل ریلی نیز روی دهد، زمانی که واگن‌های ریلی در بازه‌های مورد توافق تخلیه نشوند هزینه‌های ترخیص راه آهن می‌تواند مبلغ قابل توجهی باشد چرا که بر مدیریت موثر عملیات راه آهن اثرگذار است.

بنابراین شناخت انواع مختلف دموراژ می‌تواند به شرکت‌های حمل و نقل و همچنین فرستنده‌های کالاها کمک کند که مدیریت عملیات تجاری را بر عهده گرفته و با استفاده از روش‌های کارآمد بتوانند از هرگونه تاخیر جلوگیری کرده و نتیجه نهایی را به نحوه مطلوب ایجاد کنند.

تفاوت دیسپچ و دموراژ

دیسپچ با دموراژ متفاوت است و در واقع تعریفی در نقطه مقابل دموراژ دارد زمانی از این اصطلاح استفاده می‌شود که محموله ارسالی زودتر از فری تایم تخلیه یا بارگیری شود.

به عبارت دیگر در صنعت حمل و نقل هنگامی که یک کالا زودتر از موعد مقرر در قرارداد تخلیه یا بارگیری شود طبق قراردادی که بین مالک کشتی یا کانتینر و اجاره کننده آن تنظیم شده باشد با احتساب مدت زمان اضافه از فری تایم مبلغی به عنوان پاداش به اجاره کننده پرداخت می‌شود. در واقع مبلغ پرداختی به عنوان پاداش همان دیسپچ است که از طرف مالک کشتی یا کانتینر به اجاره کننده برگردانده می‌شود.