افزایش مهاجرت به حاشیه شهرها!

افزایش مهاجرت  به حاشیه شهرها به دلیل تورم، محدودیت افزایش زمین‌های کشاورزی  و بالا رفتن نرخ بیکاری و … افزایش یافته و عمدتا این مهاجرت ها پيامدها و آثار متفاوتي در سطوح خرد و کلان در جامعه به جاي مي گذارد.حاشیه نشینی به عنوان یکی از معضلات شهری پایتخت، از جمله مسائل مهم و مورد توجه کارشناسان امور شهری، جامعه شناسان و فعالان اجتماعی بوده، که با توجه به آمار رو به افزایش آن در سال های اخیر، موجبات نگرانی بسیار از مسئولین این حوزه شده است. البته سابقه ی حاشیه نشینی در کشور به سه دهه ی قبل بر می گردد و تهران در چند دهه گذشته، اولین مقصد مهاجران بود. اما هرگز به این شدت نبود. این روند رو به رشد، چنان با سرعت اتفاق افتاد که نزدیک به نود درصد ازافزایش جمعیت تهران طی پنج سال گذشته را ناشی از همین پدیده ی مهاجرت دانسته اند. اما معضلی که این روزها تبدیل به مسئله ای نگران کننده شده است که در بستر خود مشکلات بسیاری اعم از اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را در بر دارد، پدیده ی حاشیه نشینی است. البته موضوع حاشیه نشینی؛ تنها گریبانگیر پایتخت نشده است و اکثر کلان شهرهای بزرگ و کوچک کشور، امروز گرفتار معضل حاشیه نشینی هستند.

در واقع هزینه های زندگی در کلانشهرها؛ بالاخص کلانشهر تهران تا حدی افزایش یافته است که این روزها افزایش پدیده ی حاشیه نشینی در تهران را در سر تیتر خبرها قرار داده است. تراکم جمعیتی بالا، نبود شغل مناسب و از همه مهم تر، بالا بودن هزینه های معیشتی و هزینه های مسکن باعث هر چه پررنگ تر شدن افزایش مهاجرت مردم به حاشیه ی تهران شده است. قیمت های نجومی مسکن که هیچ، افزایش اجاره بها ، عرصه را برای حضور بسیاری از اقشار متوسط و پایین جامعه چنان تنگ کرده است که چاره ای جز کوچ کردن به قسمت های حاشیه ای شهر نداشته اند. در یک سال اخیر، قیمت اجاره بها به حدی روند افزایش یافته است که افراد با سطح درآمدی متوسط حتی رو به بالا را نیز دچار مشکل کرده است. به گفته ی یکی از مشاورین املاک در محدوده ی مرکز تهران، بیش از پنجاه درصد مشتریانشان که در طی سال‌ در آن منطقه ساکن بوده اند ،بعد از این گرانی‌های اخیر به چند محله پایین ‌تر نقل مکان کرده اند که بتوانند ملکی مناسب با پولی که دارند رهن و یا اجاره کنند. مستاجرانی که آن سمت بودند هم به سمت مناطق پایین‌ تر بطور مثال در اسلامشهر و یا جاده ساوه رفته ‌اند. همه ی آمارهای موجود حاکی از آن است که در این مدت حاشیه ‌نشینی افزایش پیدا کرده است.

قدر مسلم، حاشیه نشینی؛ مسئله ای بسیار جدی و نگران کننده برای کشور و مسئولین است که برای حرف زدن درباره ی آن و اقدامات عملی در این زمینه خیلی دیر شده است. چراکه این محلات ناکارامد شهری به سرعت در اطراف پایتخت در حال گسترش است و عموما ویژگی هایی چون بافت های فرسوده، روستاهای الحاقی به شهر و سکونت های غیر رسمی را دارا می باشند. مناطق حاشیه نشین؛ ویژگی های نامطلوبی از قبیل تراکم جمعیت ، فقدان رفاه و خدمات شهری هم تراز با مناطق شهری دارند. حاشیه نشینی نه تنها، منشای معضلات بزرگ اجتماعی از قبیل دزدی و ترویج اعتیاد ، فحشا و بیماری ها برای سایر افراد جامعه است، بلکه یک حقیقت تلخ و دردناک است که نشان از یک نابرابری و بی عدالتی با ساختار نامناسب شغلی وعدم وجود تسهیلات بهداشتی و خدماتی، ضعف سرمایه ی اجتماعی، عدم وجود امکانات آموزشی و عدم دسترسی مردم به حداقل های زندگی را دارد و تا زمانی که زیرساخت های به وجود آورنده ی نابرابری در کلان شهر تهران تغییر نکند، روند حاشیه نشینی همچنان ادامه خواهد داشت و به سایر شهرهای ایران نیز سرایت خواهد کرد.

عده ای از افراد تصمیم گیر در این حوزه بر این عقیده اند که اگر به این مناطق رسیدگی شود، مهاجر پذیرتر می شوند و کنترل جمعیت شان، باز سخت خواهد بود، غافل از آنکه هم اکنون با محله هایی با جمعیت های بسیار در اطراف تهران روبرو هستیم که بدون هیچ خدمات اجتماعی، بدون پلاک، مدرسه، آسفالت، درمانگاه و … زندگی درآن ها ادامه دارد.این که حریم کلانشهری مانند تهران؛ معلوم نیست ومدام بر مناطق حاشیه ای آن افزوده می شود، زنگ خطری است که تبعات اقتصادی، اجتماعی متعددی را بدنبال خواهد داشت که این اتفاق نه تنها در تضاد با وحدت ملی است، بلکه می تواند به اختلاف های سلیقه ای، قومیتی و گروهی دامن بزند. امیدواریم با عملی شدن وعده ی طرح 4 میلیون مسکن دولت منتخب ، قدمی تاثیرگذار در راستای تسهیل شرایط زندگی برای اقشار کم درآمد در این حوزه برداشته شود.

مهندس امین رشیدی