اقتصادی که دستفروشان هم در آن بیکار هستند
هرساله با نزدیک شدن به ماه های پایانی سال تعداد دستفروشان روز به روز افزایش می یابد. به گونه ای که در هر گوشه و کنار خیابان که عبور کنیم بساط دستفروش هایی را می بینیم که کالایی را برای فروش پهن کرده اند.
این تصاویر آشنا در عموم شهر دیده می شود. این پدیده صرفاً برای دم عید نیست اما با فرارسیدن ایام پایانی سال افزایش می یابد.
دستفروشی به عنوان یک حرفه و کسب و کار غیررسمی روز به روز در حال گسترش است و فارغ از معایب و مزایای آن، از سدمعبر و مزاحمت‌های گاه و بی‌گاه برای مشتریان و فروش اجناس تقلبی و بی‌کیفیت گرفته تا ارزان و در دسترس بودن اجناس، پدیده‌ای رو به رشد در جامعه به شمار می‌رود که نگاه‌ها و بازخوردهای مختلفی نسبت به آن وجود دارد.
هر ساله همزمان با ایام عید نوروز با رواج این پدیده برخی از مسئولان صحبت از ساماندهی دستفروشان که جز آمار شغلی رسمی به حساب نمی آیند می کنند اما تا کنون عملیاتی نشده است.
این پدیده زمانی ناشی می شود که بازار کار رسمی توانایی تأمین تقاضای موجود برای اشتغال را ندارد و همواره عده ای از این بازار دست خالی بیرون می روند. یکی از راهکارها برای گروه‌های فاقد منابع تولید در پیش گرفتن دستفروشی است.
تعداد دستفروشان در هیچ مرجعی ثبت نشده است، اما آمارهای غیررسمی بیانگر این است که تعداد دستفروشان بیش از 3میلیون نفر است. یکی از مشکلات دستفروشان این است که افزایش قیمت ها آنها را هم درگیر کرده است.
افزایش قیمت‌ها در سال‌های اخیر قدرت خرید خانوارها را کاهش داده و سبب شده که خانوارها سعی کنند کالای مورد نیاز خود را با قیمت پایین‌تر تهیه کنند و این در حالی است که دستفروشان نیز با افزایش قیمت‌ها با مشکلاتی مواجه شده‌اند و نمی‌توانند کالاهایی را که خانوارها تمایل به خرید آن دارند و کالای ضروری محسوب می‌شود را عرضه کنند، به همین دلیل برای فروش کالاهای خود با مشکلاتی مواجه می‌شود.
برخی از این دستفروشان هنگام عید بساط می کنند و عده ای دیگردستفروشی را به عنوان شغل انتخاب کرده و در طول سال به این شغل مشغول هستند. با چنین شرایطی می توانیم بگوییم که دستفروشی به عبارتی بیکاری است.
*مسئولان دستفروشان را در نرخ بیکاری فراموش می‌کنند
علی محمدی دستفروش میدان ولی عصر که از فروش شال و روسری کسب روزی می کند. در نگاه اول مارا به چشم مشتری دید و بلافاصله شروع به بازار گرمی و معرفی طرح های جدید روسری و شال کرد و از کیفیت اجناسش تعریف نمود. بیشتر شبیه یک نوار ضبط شده بود. چراکه با رسیدن هر بانویی این گفته ها را با همان آب و تاب تعریف می‌کرد، به او گفتم به نیت خرید نیامده‌‌‌ام اما تمایل دارم حرف‌های او را بشنوم.
وی گفت: امیدی برای یافتن شغل پیدا نکردیم، یک سال به دستفروشی در این چهارراه و آن خیابان سپری کرده‌ایم ،اما با توجه به اینکه عیدی و سنوات نداریم، تنها امیدمان جبران روزهای سخت در روزهای پایانی سال هست. چرا که هم اجناس گران و هم متأسفانه قدرت خرید مردم کاهش یافته است،نمی دانم چه فروشی خواهیم داشت؟
تا پارسال قیمت هر شال نخی حدود 12 هزار تومان بود اما همان شال امروز از سوی این دستفروش به قیمت 25هزار تومان به فروش می‌رسد. وقتی درباره افزایش قیمت از آقای دستفروش سوال می کنم، با خنده پاسخ می دهد: والا من از خدایم است که جنس ارزان به دست مشتری بدهم اما قیمت اجناس بالا رفته است و این افزایش قیمت دست من نیست, بازهم ما از مغازه‌داران ارزان‌تر می‌فروشیم. ولی مشتری‌ها باز هم با ما چانه می‌زنند.
*دستفروشی تفاوتی با بیکاری ندارد
این دستفروش از نداشتن کار گله می‌کند: مسئولان زمانی که نرخ بیکاری اعلام می‌کنند دستفروشان را فراموش می‌کنند، دستفروشی تفاوتی با بیکاری ندارد، چرا که نه بیمه داریم و نه مزایایی. اگر یک روز مریض شویم، باید از پس‌اندازهایمان استفاده کنیم،همچنین اگر یک روز مریض شویم هزینه درمان را باید از جیبمان پرداخت کنیم چرا که تحت پوشش هیچ نهاد یا سازمانی نیستیم. شب عید تمام کارگران حداقل یک عیدی و پاداش دارند اما دستفروشان از آن بی‌بهره هستند. سرمایه اندکی را داریم که با آن دستفروشی می‌کنیم و شب‌عید کمی قرض می‌کنیم تا بتوانیم جنس بیشتری با تنوع بیشتری را به بیاوریم تا مشتری تمایل به خریدداشته باشد. با این وجود که برخی از مشتریان تصور می‌کنند اجناس دستفروشان قلابی است اما من دوست دارم مشتری از من راضی باشد.
محمدی می‌گوید لیسانس حسابداری هستم 3سال است فارغ التحصیل شده‌ام اما هنوز بیکارم، دستفروشی برای من شغل نمی‌شود، از مسئولان انتظار دارم تدبیری در زمینه بیکاری جوانان کنند، تنها تدبیر دولت این است که ماموران شهرداری هنگام عید اجناس را جمع می‌کنند تا جوانان به سراغ دستفروشی نروند، اما چه کنم که بیکارم واز سر ناچاری مجبور به دستفروشی هستم.
* آمارغیررسمی دستفروشان از اشتغال غیررسمی
خرداد سال 97 عیسی منصوری (معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی) از افزایش اشتغال غیررسمی در کشور خبر داد و گفت: معمولاً در دوره‌های رکود شاهد افزایش این نوع از اشتغال هستیم، طوری که در حال حاضر سهم اشتغال غیررسمی از بازار اشتغال کشور به 50 درصد می‌رسد، این در حالی است که این رقم باید 30 درصد باشد.
معاون توسعه کارآفرینی وزیر کار گفت: بر اساس اعلام مرکز آمار سال گذشته 464 هزار فرصت شغلی و بنابر آمار وزارت کار 471هزار فرصت شغلی ایجاد شده است.
وی افزود: البته 180هزار شغل ایجاد شده غیررسمی است و از پوشش بیمه‌ای محروم هستند، البته بخشی از این فقدان بیمه‌ای بنابر خواسته خود افراد و به صورت داوطلبانه است.
منصوری افزود: در شرایط موجود، صنعت کارخانه‌ای دیگر اشتغال‌زا نیست و سال گذشته خالص اشتغال بخش صنعت منفی 30هزار شغل بود و براین اساس باید در سایر بخش‌های اقتصادی تمرکز کنیم.
وی افزود: سال گذشته 143 هزار شغل در مناطق روستایی و عشایری ایجاد شده است که حاصل استفاده از منابع صندوق توسعه ملی و منابع داخلی چهار بانک عامل اجرای برنامه اشتغال روستایی و عشایر است و براساس توافق با صندوق بیمه روستاییان و عشایر 100هزار نفر از شاغلان مناطق روستایی و عشایر در قالب این صندوق تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند
